Andrea Mantegna en Sandro Botticelli · May 31, 06:31 PM by Ad van den Ende
Andrea Mantegna (1431 – 1506)
Mantegna is geboren in Isola di Carturo. Zijn opleiding begon toen hij 11 jaar was als leerling van de schilder Francesco Squarcione. Op 17-jarige leeftijd verliet Mantegna het atelier van Squarcione.
In 1453 trouwde Mantegna met Nicolosia Bellini, een zus van de schilders Giovanni en Gentile Bellini. In 1460 werd hij benoemd tot hofkunstenaar van het huis Gonzaga, de hertogen van Mantua.
In 1473 voltooide hij zijn belangrijkste werk in de Camera degli Sposi in Mantua.
De bruidskamer
Mantegna is een van de belangrijkste kunstenaars uit de vroege Renaissance. Zijn afbeeldingen vertonen een intens gevoel van het drama dat in de afbeeldingen wordt weergegeven.
Zijn landschappen vertonen nog de stijl va het Trecento.
Mantegna gebruikt in zijn werk veel klassieke elementen. Hij is daarbij beïnvloed door Donatello. Zijn gebruik van perspectief en van de trompe-l’oeil techniek is voor die tijd magnifiek. Mogelijk heeft hij dat overgenomen van oude werken uit Pompeji. Zij effenden de weg voor een periode van experimenten die tot in de Barok zou voortduren.
Ook de anatomie van het menselijk lichaam kende hij goed, en hij was ook in staat de moeilijke techniek van de verkorting in beeld te brengen.
Mantegna had veel invloed op Cosimo Tura en Albrecht Dürer.
In de Renaissance werden kunstenaars zich steeds meer bewust van hun status in de samenleving en probeerden bij de intellectuele elite van hun tijd te horen. Zo ook Mantegna. Hij liet voor zichzelf een mooi grafmonument maken.
Werken
Madonn en slapend kind
(ca 1454)
De elliptische compositie van dit schilderij geeft het een tedere uitstraling. De maagd heeft een peinzende uitdrukking. Het kind ligt vredig in haat armen te slapen.
Het schilderij is niet voltooid; daardoor is de materie van het doek zichtbaar.
Francesco Gonzaga
(ca 1460)
Tegen een donkere achtergrond zien we een levendige afbeelding. Het is ‘en profil’; in Italië was dat tot 1470 gangbaar.
Het expressieve gezicht van het model geeft een goede indruk van zijn persoonlijkheid.
Sint Joris (ca 1460)
Op de achtergrond zien we een afwisselend en tamelijk imposant landschap. De rechterhand van de heilige en de snuit va de draak steken buiten het kader uit. De afbeelding is dynamisch; het kleurgebruik zorgt voor aantrekkingskracht. We zien een beschermende held en zijn glorieuze overwinning.
Sint Sebastiaan (1455 – 1467)
In de schilderkunst van de Renaissance kwamen religieuze figuren als Adam, Christus aan het kruis en Sebastiaan vaak voor, omdat dit de mogelijkheid gaf om naakte figuren af te beelden. Mantegna beeldt hier een figuur van prachtige proporties af. Ondanks de vele pijlen zien we weinig bloed. Daardoor is de figuur van de heilige meer verheven. We zien hier Mantegna’s belangstelling voor ruimte en perspectief.
De bruidskamer (detail)
Mantegna’s wereldse werk was soms heel humoristisch. In de plafondschildering in de Camera degli Sposi (het Bruidsvertrek) in het Palazzo Ducale van Mantua schilderde hij bijvoorbeeld een open koepel waardoor engeltjes en andere personen naar beneden kijken in de kamer eronder. Ze kijken nieuwsgierig naar wat er daar allemaal gebeurt.
Dit was het eerste werk waarin trompe-l’oeil effecten werden gecombineerd met afbeeldingen uit het alledaagse leven. De portretten zijn de eerste afbeeldingen van gewone burgers in de Renaissance.
Het maakte grote indruk op Correggio en Bramante, en inspireerde waarschijnlijk ook Leonardo da Vinci.
Dode Christus (ca 1501)
Vanwege het originele standpunt is het een van de belangrijkste werken van de Italiaanse Renaissance.
Dit werk veroorzaakte een groot schandaal omdat Christus zo menselijk werd voorgesteld.
Volgens de regels van het perspectief paste Mantegna hier wiskundige wetten toe op de verkleining van de afmetingen.
Vanwege de correcte anatomie is het een van Mantegna’s belangrijkste werken.
Parnassus (1497)
In het midden zien we de negen muzen dansen op de muziek van Apollo (links), die op de cither speelt. Rechts voert Mercurius het gevleugelde paard Pegasus aan de hand. Achter de muzen staan Mars en Venus, die elkaar omarmen. Links van hen maakt de kleine Amor Vulcanus (geheel links), de echtgenoot van Venus, belachelijk.
Sandro Botticelli (1445 – 1510)
Botticelli werd geboren in Florence. Het vermoeden bestaat dat hij in de leer ging bij Fra Filippo Lippi. Deze was gespecialiseerd in het schilderen van lieflijke Madonna’s.
Sandro Botticelli is niet eenvoudig in een categorie onder te brengen – deels kan hij gerekend worden tot de late Middeleeuwen en deels tot de vroege renaissance. Aan het begin van zijn carrière schilderde hij enkele kleine schilderijen die de elegante en lyrische kleurenpracht hebben van de Boheemse werken van de internationale stijl.
Daarna kan zijn werk worden ingedeeld in twee perioden, die elk overeenkomen met de in Florence heersende stijlen van die tijd.
Gedurende de Mediciperiode (1469 – 1492) is zijn werk levendig en volgt hij de denkbeelden van de neoplatonisten van het Florentijnse hof. Deze neolatonisten dachte dat de ziel een eenheid kon vormen met God door het beschouwen van schoonheid. Volgens Plato stond schoonheid gelijk aan waarheid.
Hij schildert in de periode triomfantelijke werken die gesitueerd zijn in fantasiewerelden, zoals zijn vermaarde
La Primavera (ca. 1478) en De geboorte van Venus (ca 1485)
Tot deze periode behoren ook de portretten die hij schilderde, zoals Portret van een jongeman (ca 1485)
De tweede periode begint in 1485, als de monnik Savonarola fel tekeer gaat tegen de luxe van het hof van de Medici. Botticelli’s kunst keert terug tot de religieuze thema’s, zoals we zien in
Madonna del Magnificat (ca 480-1485) en in
De mystieke geboorte (1500).
Werken
Met ‘Allegorie van de Lente’ en ‘De geboorte van Venus’ blaast Botticelli mythologische thema’s, die in de vergetelheid waren geraakt, nieuw leven in.
La Primavera (1485)
La Primavera (“De Lente”) is een allegorie op het begin van de lente. Het schilderij is waarschijnlijk gemaakt voor de bruiloft van een neef van Lorenzo de’ Medici en heeft vervolgens in zijn slaapkamer gehangen. Daarna is het honderden jaren in de vergetelheid geraakt, om pas halverwege de 19e eeuw door het grote publiek ontdekt te worden. Sindsdien spreekt het schilderij sterk tot de verbeelding.
Het is niet helemaal duidelijk wat de schilder er mee bedoelde.
Aan de rechterkant omhelst Eolus, de Griekse god van de winden, Briseis, de godin van de noordoostenwind. Naast haar kondigt Flora, de Romeinse godin van de bloemen, in haar bloemetjesjurk en met haar zwangere buik, de lente aan.
In het midden waakt Venus, de godin van de schoonheid, over het tafereel. Boven haar vliegt haar zoon Cupido (begeerte). De drie gratieën zijn haar dienaressen. Deze vrouwen zijn sinds de Romeinse tijd de eerste vrouwen die sensueel worden afgebeeld; daardoor wordt het schilderij als een keerpunt in de kunstgeschiedenis gezien.
De figuur links ( Mercurius?) staat mogelijk voor homoseksualiteit. Immers: hij plukt vruchten (die lust symboliseren), maar keert zich af van de vrouwen rechts van hem, ook al heeft een van deze vrouwen kennelijk een oogje op hem.
Zeer opmerkelijk aan het schilderij zijn de bloemen: er zijn meer dan vijfhonderd verschillende soorten afgebeeld, vaak tot in het kleinste detail. Deze bloemen bloeien overigens niet allemaal in de lente; wat dat betreft heeft Botticelli enige artistieke vrijheid genomen.
De geboorte van Venus (ca 1485)
Venus wordt geboren wanneer het zaad van Uranus, in een regen van rozen, het zeeschuim bevrucht. Zij wordt door de adem van de winden Zephyr en Chloë naar haar heilige eiland Cyprus geduwd. Rechts staat Flora, de Romeinsegodin van het voorjaar en de bloemen. Zij reikt Venus haar omslagdoek aan om haar naaktheid te bedekken.
Venus komt teer en verfijnd over. Zij wordt omgeven door een mystieke sfeer; dit wordt nog versterkt door het gebruik van vloeiende lijnen.
De jonge vrouw die in beide schilderijen model stond voor Venus was waarschijnlijk de minnares van de man die opdracht gaf voor deze schilderijen.
Botticelli was de eerste schilder sinds de oudheid die op grote schaal mythologische onderwerpen schilderde. Voorheen waren deze onderwerpen uitsluitend toegepast als meubeldecoratie op kisten die als huwelijksgeschenk werden gegeven.
Mars en Venus maakte oorspronkelijk waarschijnlijk ook deel uit van een meubelstuk voor een slaapkamer.
Portret van een jongeman (ca 1485)
Dit is een van de meest treffende portretten van Botticelli. Het is heel direct en eenvoudig van opzet.
Hier zien we bijna de hele Medici-familie opduiken. Het schilderij, met als onderwerp de aanbidding van het kindje Jezus door de drie wijzen, herbergt niet alleen Lorenzi il Magnifico (rechtsonder, in een blauwe mantel en met het hoofd schuin), maar ook Cosimo il Vecchio (de wijze die geknield aan Maria’s voeten zit) en diens zoon Piero il Gottose (de man met de rode mantel in het midden van het doek). Geheel rechts is het waarschijnlijk Botticelli zelf die ons aankijkt.
Madonna del Magnificat (ca 1480-1485)
Dit is wel het meest verheven schilderij dat Botticelle Van Maria en het kind Jezus heeft gemaakt. Het is genoemd naar het eerste woord van de tekst die Maria in het boek schrijft (‘Mijn ziel prijst groot de Heer’).
De mystieke geboorte (1500)
Veel mensen dachten in die tijd dat Christus in 1500 voor de tweede keer zou verschijnen, en dat er dan een ‘nieuwe aarde’ zou ontstaan, waarin het voor altijd vrede zou zijn. Dit schilderij geeft weer hoe Botticelli die ‘nieuwe aarde’ zag.
Dit schilderij toont het bewegingloze lichaam van Christus, omringd door Maria en andere heiligen.
De pathetische expressies van de personages waren een nieuwigheid in Botticelli’s kunst. De invloed van Savonarola’s preken in Florence omstreeks de tijd dat het werk werd uitgevoerd, zette hem aan om de allegorisch geïnspireerde werken die hem bij de Medici’s zo populair hadden gemaakt, op te geven ten gunste van schilderijen ontstaan uit een diepgaande religieuze reflectie.
Op dit artikel kan niet gereageerd worden.
Giovanni Bellini en Leonardo da Vinci DE ITALIAANSE RENAISSANCE