Bosch en Bruegel · Feb 20, 12:00 PM by Ad van den Ende
Jeroen Bosch
ca 1450 – 1516
Hij was een Zuid-Nederlandse schilder die behoorde tot de zogeheten Noordelijke Renaissance.
Hij werd waarschijnlijk opgeleid in het atelier van zijn vader.
Zijn stijl was anders dan die van de toen gangbare schilderstijlen. De meeste schilders werkten toen in de stijl van Jan van Eyck: heel nauwkeurig om de werkelijkheid zo nauwkeurig mogelijk weer te geven. Jeroen Bosch werkte heel snel om droomachtige effecten te bereiken.
Hij liet de vele ondeugden van de mens zien: wellust, gierigheid, vraatzucht, trots en onnozelheid. Zijn bizarre afbeeldingen leren een strenge les.
De keisnijding 1475 – 1480
Lichtgelovigheid is een steeds terugkerend thema bij Jeroen Bosch. De man in de stoel is kennelijk een slachtoffer van de drie charlatans om hem heen.
Dit is waarschijnlijk een van zijn vroegste werken. Sommige mensen laten zich wel erg makkelijk voor de gek houden. De gebogen man laat zich zo afleiden door de trucjes dat hij niet merkt dat hij wordt bestolen.
De hooiwagen
ca 1490 – 1500
Dit is waarschijnlijk het eerste schilderij waaruit de grote verbeeldingskracht van Bosch blijkt. Het is gebaseerd op een Vlaams spreekwoord: “De wereld is een hooiberg; ieder grijpt wat hij kan.” De hooiwagen staat voor het aardse goed; de hele wereld – paus en keizer inbegrepen – reist mee op de weg naar de hel op het rechterpaneel. Bovenaan op een wolk verschijnt Christus als rechter. Op het linkerpaneel zien we, van boven naar beneden: de schepping van Eva uit een rib van Adam; de slang (duivel) die Adam en Eva verleidt om te eten van de boom van de kennis van goed en kwaad; de verdrijving van Adam en Eva uit het paradijs.
Boven op de hooiwagen zien we twee geliefden, met een engel achter hen en naast hen een duivel die hen met zijn fluit probeert te verleiden.
Bosch bereikt hier de top van zijn verbeeldingskracht. Ook hier zien we op het middenpaneel de zondige bezigheden van de mens; links zien we het paradijs, en rechts de hel. We zien afzichtelijke monsters. Maar wel in mooie kleuren.
Door de figuren dun en naakt weer te geven benadrukt hij de menselijke zwakheden.
Bosch schiep hier een duizelingwekkende, angstaanjagende fantasiewereld.
Johannes de Doper in de woestijn
ca 1500 – 1510
Sint Antonius was een kluizenaar die rond 350 leefde. Hij wordt beschouwd als de grondlegger van het monnikenleven. Hij leefde in de woestijn en had last van hallucinaties. Hij kreeg met twee soorten verzoekingen te maken: seksuele en aanvallen door duivels. Hij wijst naar een lam, dat Christus voorstel (het Lam Gods).
Verhalen over sint Antonius waren in de middeleeuwen zeer populair.
De aanbidding der wijzen 1470 – 1480
Deze voorstelling straalt een roerend intieme sfeer uit; dit in grote tegenstelling met de “Ecce Homo”. Jozef neemt uit beleefdheid zijn kap af.
Ecce Homo 1470 – 1480
Pilatus toont Jezus aan het volk van Jeruzalem met de woorden “Ecce Homo” (Ziet de mens) Maar het volk blijft schreeuwen: “Kruisig hem!”
De kruisdraging 1510-1516
Midden in een menigte mismaakte en verachtelijke mensen draagt Jezus gelaten zijn kruis naar Golgotha. Het groteske symboliseert hier het kwade in de mens.
Pieter Bruegel
Het werk van Bruegel houdt zich bezig met de natuur, het dagelijks leven en het boerenleven in het algemeen. Bruegel trok zich weinig aan van heersende schoonheidsidealen.
Hij werd beïnvloed door Jeroen Bosch. Met hem heeft hij ook het moraliserende karakter van zijn werk gemeen.
Hij was geïnteresseerd in cultuur, en reisde ook naar Italië. Van de reis daar naar toe maakte hij een serie indrukwekkende pentekeningen, die als etsen over heel Europa werden verspreid.
Uit zijn kunst spreekt grote vrijheid en originaliteit. “Zijn werk combineert een primitieve stijl, die hij zijn hele leven blijft hanteren, met een enorme belangstelling voor de natuur, gekenmerkt door krachtige verkortingen, perfecte compositie en boven alles een buitengewone dynamiek in zijn verhalende scènes.” (Vigué)
Afbeeldingen van het werk van Pieter Bruegel
De schilder en de kunstkenner
De hevige concentratie van de schilder wordt benadrukt door de sullige uitdrukking van de kunstkenner. Was dit een zelfportret?
De val van Icarus 1558-1566
Het thema van dit schilderij is het myhologische verhaal van Icarus, die in zee viel omdat hij te dicht bij de zon vloog, waardoor de was van de vleugels gesmolten zou zijn. Van hem zien we alleen nog een been boven zee uitsteken. Ploeger, herder en visser merken niets. We zien hier het negatieve van te grote ambities tegenover de blindheid van de mens.
Nederlandse spreekwoorden 1559
Hier worden meer dan honderd spreekwoorden en gezegden afgebeeld. De omgekeerde wereldbol aan het houten huis laat zien dat de wereld hier op zijn kop staat.
Het hooien 1565
Dit werk is er een uit een serie van vijf landschappen over de maanden van het jaar. Dit stelt waarschijnlijk de maand juli voor. Het landschap gonst van de activiteiten van de hooiers en fruitplukkers.
De korenoogst 1565
Het werk lijkt een aantal van elkaar onafhankelijke composities te bevatten: mensen die zitten te eten, mensen aan het werk, landschappen halverwege, een aan de linkerzijde en een andere aan de rechterzijde. Bruegel voegt ze heel mooi samen. De figuren passen in het landschap, en maken dat dit werk overkomt als een heel natuurlijk dagelijks tafereel.
Het stelt waarschijnlijk de maand augustus voor.
Jagers in de sneeuw 1565
De burgerij was in opkomst. De burgers wilden graag voorstellingen zien van hun geliefde activiteiten. Daar was de jacht er een van.
Dit stelt waarschijnlijk de maand januari voor. Dit is misschien wel Bruegels bekendste werk.
Het wekt de suggestie van ruimte en diepte. Dat wordt nog versterkt door de forse vormen op de voorgrond.
De kindermoord te Bethlehem 1566
Een bijbels thema wordt op eigentijdse wijze behandeld. De gruweldaden van de soldaten van Herodes worden afgebeeld als een strafexpeditie tegen een Vlaams dorp. Was de zwarte man op het paard Alva?
Het magnifieke berglandschap is waarschijnlijk geïnspireerd op Bruegels reis door de Alpen. Moeten we hier ook denken aan de reis van Alva door de Alpen? Of aan de inspannngen van de mens om het ware geloof te vinden?
De boerenbruiloft 1568
Dit is een van Bruegels beroemdste schilderijen. Het omvat een hele vertelling met verschillende aspecten die ook uit geschiedkundig oogpunt interessant zijn. Het tafereel is neergezet met een grote compositorische rijkdom. Slechts weinig kunstenaars hebben dit kunnen evenaren. Het was wellicht een voorbode van de groepsportretten die Frans Hals later zou maken.
De tekst onder het schilderij vertelt dat de monnik in afzondering leeft vanwege de hoon van de maatschappij. Hij straalt pessimisme uit. Heeft hij de dikke geldbuidel, die hij draagt, wel nodig? De schelm die hem deze buidel afhandig maakt denkt kennelijk van niet!
Boerendans ca 1568
Dit is een van Bruegels meest levendige boerentaferelen. De boeren en boerinnen moesten hard werken. Bij het feest van een of andere heilige gingen zij zich graag te buiten aan wilde dansen.
Bruegel slaagt er uitstekend in een grote groep wild bewegende mensen weer te geven.
Blinden leiden de blinden 1568
“Als de ene blinde de andere leidt vallen ze beiden in de sloot!” lezen we in Mattheus 15-14. De kerk op de achtergrond wijst er waarschijnlijk op dat ze blind zijn voor het ware geloof.
De toren van Babel 1563
De toren van Babel was een symbool van de ijdelheid van de ondernemingen van de mens. Het landschap en de stad zijn gebaseerd op Breugels zorgvuldige observatie van het land in zijn omgeving.
Op dit artikel kan niet gereageerd worden.