Stad en land 1630 – 1680 · Mar 8, 10:33 PM by Ad van den Ende
In de 17e eeuw is vrijwel ieder aspect van het Nederlandse landschap in beeld gebracht. Geen land is in die eeuw zo uitvoerig weergegeven als Nederland.
Rond 1630 werden de voorstellingen minder lineair; ze kregen een meer schilderachtige opbouw in lichte en donkere partijen. Men had minder aandacht voor details; de weergave van de atmosfeer kreeg meer nadruk.
Rond 1650 introduceerde Jacob van Ruisdael landschappen die door één in het oog springende vorm werden gedomineerd. Zo bracht hij monumentaliteit en dramatiek in het landschap. Dit werd nagevolgd. Het genre van het Nederlandse landschap bereikte een hoogtepunt.
De talloze topografische etsen en tekeningen geven een goed beeld van Nederland in de 17e eeuw.
Jacob van Ruisdael
Boslandschap met een weg en een grote boom
In deze tekening weet Van Ruisdael monumentalitiet op te roepen door alle aandacht te concentreren op een grote knoestige eik. Hij plaatste hem op een kleine heuvel. Daardoor, en ook door de kleine figuren, valt zijn grootte nog meer op. Hij heeft de tekening met fijne toetsen van et penseel in grijze en zwarte inkt uitgevoerd. Door de toetsen steeds in vorm te laten variëren bereikt hij een heel natuurlijke indruk. Hij geeft de zonnige delen aan door plekken op het papier open te laten.
Reizigers in een woud 1650 – 1655
We zien een grote oude boom in een moerassig oerbos. Drie reizigers naderen een oversteekplaats, die gevormd wordt door grote stenen. Roelant Saverij had in het begin van de eeuw al een ets gemaakt met een soortgelijk onderwerp. In de tussenliggende tijd had de etskunst een grote ontwikkeling doorgemaakt.
Knoestige bomen bij het water en jagers 1605 – 1610
‘Saverij had zich in zijn ets uitgeleefd in een fantasievolle weergave van de grillige vegetatie, waarbij de grillige lijnen heel bepalend zijn. Ruisdael ging veel vrijer te werk. Hij etste in een krasserige stijl en vatte het landschap op in termen van licht en donker, waarbij hij een levendige belichting creëerde.’ (Epco Runia)
Herman Saftleven
Witte Vrouwenpoort te Utrecht 1646
Herman Saftleven maakte van de Witte Vrouwenpoort in Utrecht een topografische prent die ook artistiek belangwekkend is. Poorten waren markante bouwsels; ze waren een geliefd onderwerp. Door zijn lage standpunt maakte Saftleven de architectuur extra indrukwekkend. Door het staande formaat blijft er een grote, bijna lege lucht over, die sterk bijdraagt aan de atmosferische werking. Ook de spiegeling van het water en de ruiter met zijn twee paarden dragen bij aan de bijzondere stemming.
Voor deze ets moet Saftleven vroeg zijn opgestaan. De Witte Vrouwenpoort ligt aan de oostkant van Utrecht, dus we zien hier de opkomende zon. De laagstaande zon geeft zware schaduwen; ook deze dragen bij aan de bijzondere stemming.
Reinier Nooms
Het Rokin met de Beurs ca 1653
Reinier Nooms, bijgenaamd Zeeman, etste het Rokin in Amsterdam in de tijd dat het nog bevaren werd. Op de achtergrond zien we de oude Beurs, die door Hendrick de Keyser werd ontworpen. Vanaf deze plek vertrokken iedere avond de beurtveren naar Gouda, Den Haag, Delft en Rotterdam. De zeilen werden gehesen bij de oversteek van het Haarlemmermeer.
Deze vorm van vervoer was langzaam, maar comfortabeler dan een rit met een koets over hobbelige wegen. En men trachtte zich aan een nauwkeurig tijdschema te houden.
De donkere huizen links dragen bij aan de stemming van dit stadsgezicht. Ook de masten, sprieten en tuigage doen dit. De zeilen lijken te klapperen in de wind.
Roelant Roghman
Gezicht op Zandvoort ca 1650
Roelant Roghman had als twintigjarige al meer dan 220 kastelen getekend. Hij tekende ook ongeveer dertig dorpsgezichten. Hier zien we het vissersdorp Zandvoort vanaf een weg door de duinen. De zee ligt achter de huizen. Normaal wordt bij een ets de tekening gespiegeld. Roghman zorgde er voor dat de ets het werkelijke beeld weergaf, dus niet gespiegeld. De zware schaduw op de duinen gaf de ets een dramatisch effect. Door het aantal figuurtjes te beperken legde hij de nadruk op de kale woestheid van de duinen.
Op dit artikel kan niet gereageerd worden.