Vincent van Gogh in Nuenen en Antwerpen · Apr 5, 04:15 PM by Ad van den Ende
Vincent van Gogh in Nuenen December 1883 – november 1885
In Nuenen maakte Vincent vaak een hele serie schilderijen over hetzelfde onderwerp, te beginnen met de wevers .
De tuin van de pastorie
Samen met een groepje aan wie hij les gaf schilderde Vincent een
serie stillevens .
Naar aardappels spittende vrouw
Deze serie koppen schilderde Vincent als voorbereiding op zijn “magnum opus’ uit de Nuenense tijd: De Aardappeleters .
Verwijst de grote, deftige bijbel-met-kaars naar Vincents vader, en het kleine, verfomfaaide boekje naar Vincent zelf?
De Pastorie
Ook van bomen schilderde hij een hele serie:
Vincent in Antwerpen (November 1885 – februari 1886)
Achterkant van huizen in Antwepen
Vincent was in Antwerpen gefascineerd door de kleurenrijkdom van de werken van Rubens
Vrouw met rode strik in heur haar.
Een grapje van Vincent: een doodshoofd met een sigaret!
ROMANTIEK · Apr 5, 10:52 AM by Ad van den Ende
Wikipedia over Romantiek (ingekort): “De kenmerken van de romantische schilderkunst waren niet eenduidig en verschilden per land, maar hadden als rode draad de nadruk op de verbeeldingskracht en de subjectieve expressie van de individuele kunstenaar. Vaak werd de werkelijkheid enigszins geïdealiseerd weergegeven.”
Delacroix · Apr 2, 08:48 PM by Ad van den Ende
Eugène Delacroix 1798 – 1863
Wikipedia over Delacroix (ingekort): Hij wordt gezien als de belangrijkste Franse kunstschilder van de romantiek (vandaar dat hij ook weleens “Le prince des romantiques” genoemd wordt), naast de jong gestorven Théodore Géricault. Hij wordt ook wel een “literair schilder” genoemd (onder meer door Baudelaire) omdat hij zijn thema’s vaak ontleende aan schrijvers als Shakespeare (Hamlet et Horatio au cimetière) en Dante (Barque de Dante).
De bark van Dante 1822
Dit is een scène uit Dantes Inferno. Dante (met muts) en Vergilius (met mantel) worden over het water vervoerd naar de helse stad Dis. Verdoemden kronkelen wanhopig in het water rond de boot.
Hier zien we Griekse slachtoffers in de bloedige oorlog tssen de Grieken en de Turken.
De executie van Doge Marino Faliero 1826
Deze Doge had meegedaan aan een samenzwering om de republiek omver te werpen. Delacroix was waarschijnlijk gefascineerd door de middeleeuwse achtergrond en de weelderige Venetiaanse kleding.
1830
Delacroix had zelf niet deelgenomen aan de gevechten rond de juli revolutie van 1880. Om dat goed te maken schilderde hij dit.
De joodse bruiloft in Marokko 1837 – 1841
In 1832 was Delacroix in Tanger. Daar maakte hij, toen hij een joodse bruiloft bezocht, waterverfschetsen van de dansende joodse bruid. Enkele jaren later schilderde hij de bruid, de binnenplaats, de gasten en de muzikanten.
De storm op het meer van Tiberias
Jezus beveelt de wind te gaan liggen.
Dit schilderij doet denken aan de reis van Delacroix naar Noord-Afrika.
Delacroix vergrootte de intensiteit van zijn schilderijen door de drie primaire kleuren (rood, blauw en geel) naast hun complementaire kleuren te plaatsen. De complementaire kleur van rood is een mengsel van blauw en geel (groen). Van blauw is de complementaire kleur een mengsel van rood en geel (oranje). Van geel is de complementaire kleur een mengsel van rood en blauw (paars).
Vincent van Gogh was sterk geïnteresseerd in deze kleurentheorie.
Canaletto en Friedrich · Mar 29, 03:35 PM by Ad van den Ende
Antonio da Canal 1697 – 1768
Het Canale Grande gezien vanuit het Westen 1720
Dit is een van de vroegst bewaard gebleven schilderijen van Canaletto.
De Doge bezoekt de San Rocco
1735
Ieder jaar bezocht de Doge van Venetië de kerk van San Rocco op 16 augustus, de naamdag van de heilige Rochus, ter herinnering aan het feit dat hij de mensen in 1575 – 1576 van de pest had bevrijd.
De terugkeer van de Bucintoro naar de Molo op Hemelvaartsdag 1730
Het huwelijk met de zee was een van de grootste festivals; het werd ieder jaar op Hemelvaartsdag gevierd. De Doge werd dan naar het Lido geroeid, en wierp daar een gouden ring in zee, als symbool van het huwelijk van Venetië met de zee.
De Theems en de City van Londen
1747
Ieder jaar bezochten veel Engelsen Venetië, als onderdeel van de Grand Tour. Velen kochten schilderijen van Canaletto, of copiën daarvan. Canaletto werd ook naar Engeland uitgenodigd. Dit gezicht op de Theems is even ruimtelijk als dat op de Canale Grande, maar de activiteit op het water is aanzienlijk minder hectisch.
Londen: Whitehall en de Privy Garden
1747
Hier zien we White Hall en wat later Trafalgar Square zou worden. Dit is een van Canaletto’s mooiste in Engeland gemaakte schilderijen.
Londen: Ranelagh; het interieur van de Rotonda 1754
De Rotonda was het middelpunt van de tuinen van Ranelagh. Hier kwamen de mensen bij elkaar die ontspanning zochten.
Old Walton Bridge 1754
Dit was misschien wel de fraaiste brug over de Theems.
Dit was een “capricioso” of “gril”. In werkelijkheid stonden de paarden voor de San Marco; hier staan ze voor het Dogenpaleis, op denkbeeldige voetstukken.
Caspar David Friedrich 1774 – 1840
RuÏne van een Abdij in een eikenbos
1810
Friedrich was, zoals hij zelf zei, gebiologeerd door “dood, vergankelijkheid en het graf”. Hier zien we monniken die een doodskist naar de ruïne van een middeleeuwse abdij dragen.
Friedrich schreef: “Ik moet alleen blijven om de natuur volledig te kunnen beschouwen en te voelen.”
Krijtrotsen op het eiland Rügen 1819
Deze rotsen bezochten Friedrich en zijn vrouw tijdens hun huwelijksreis.
Landelijk tafereel in de ochtend 1822
De boom symboliseert Friedrichs eenzaamheid.
De avondscène roept stilte op.
De poolzee 1824
Een schip is gekraakt door het ijs. Symbool van vergankelijkheid?
De Watzmann 1824 – 1825
Een Alpenlandschap. Wellicht nageschilderd van een waterverftekening van een leerling.
De levensfasen
ca. 1835
We zien mensen in drie levensfasen: rechts de jeugd, in het midden een man van middelbare leeftijd, links een oude man met een stok. We zien ook schepen op verschillende afstanden van het einddoel van hun reis. Het grootste schip heeft zijn einddoel nageoeg bereikt. Op twee manieren benadrukt Friedrich de eindigheid van alles.
Tiepolo en Goya · Mar 25, 08:10 PM by Ad van den Ende
Koning Salomon, zoon van David, was een wijze koning. Op een dag kwamen er twee prostituées naar hem toe. Zij hadden op dezelfde dag een kind gekregen, maar het ene kind was gestorven. Dat zou diens moeder gewisseld hebben voor het levende kind, zei een van de vrouwen. Maar de andere vrouw ontkende dat. Koning Salomon liet een zwaard brengen. “Jullie zullen allebei een half kind krijgen”, zei hij, en hij zwaaide met zijn zwaard. Een van de vrouwen vond dat een goed idee, maar de andere vrouw begon te huilen en zei: “Geef het dan maar aan haar!” Waarop Salomon tegen haar zei: “U bent de moeder van het levende kind!” en hij gaf het aan haar.
Dit schilderij behoort tot Tiepolo’s eerste grote fresco-cyclus. 1727 – 1728
Het feestmaal van Cleopatra 1743 – 1744
Deze maaltijd bood Cleopatra aan Marcus Aurelius aan, en zij pochte dat niemand anders zo’n dure maaltijd aan kon bieden. Daarop loste zij haar dure paarlemoeren oorbel op in haar wijn en dronk die op.
Dit schilderij lijkt op het werk van zijn grote voorganger Paolo Veronese. Hij wedijverde met hem op het gebied van vindingrijkheid en grootsheid van uitvoering.
Het martelaarschap van Sint Agatha 1745 – 1750
Agatha was een christenvrouw in Sicilië. Een niet-christelijke Romeinse ambtenaar werd verliefd op haar. Toen ze daar niet op in ging werd ze gemarteld.
Amerika 1752 – 1753
Dit schilderde Tiepolo. 18 meter breed, voor Die Residenz te Wurzburg. Dit was de voorsteling van een van de vier werelddelen.
Europa 1752 – 1753
Jonge vrouw met een mandoline
1758 – 1760
De geklede Maya
1800 – 1805
Dit was een pendant van de naakte Maya, en misschien wel de meest verleidelijke uitvoering.
Zij was waarschijnlijk de hertogin van Alba, een van de mooiste vrouwen van haar tijd.
Zij schittert in een roze satijnen jurk en en zwarte kanten zwarte mantilla.
De Kolos 1808 – 1812
Een grote kolos rijst op boven een grote groep vuchtende mensen.De soldaten van Napoleon waren Spanje binnen gevallen. Duizenden mensen waren op de vlucht.
De derde mei 1808 1814
Op de tweede mei 1808 waren de Spanjaarden in opstand gekomen. Een dag later namen Napokeons soldaten op gruwelijke wijze wraak. De man in het midden spreidt zijn handen in wanhoop, als een gebaar van martelaarschap.
Dacht Picasso aan dit schilderij toen hij zijn Guernica schilderde?
BAROK · Mar 25, 11:53 AM by Ad van den Ende
Wikipedia over Barok (ingekort):
De barok is een Europese stijlperiode die aan het begin van de 17e eeuw in Italië tot ontwikkeling kwam en tot in de eerste helft van de 18e eeuw voortduurde, en die zich kenmerkt door overdaad van vorm en heftigheid van gevoelsuitdrukking. De barok kwam tot uiting op alle terreinen van de cultuur, zoals architectuur, tuinarchitectuur, schilderkunst, beeldhouwkunst, literatuur en muziek.
In de Zuidelijke Nederlanden, onder rooms-katholiek Spaans bewind, was de grootste meester de schilder Peter Paul Rubens. In Italië bestudeerde hij de meesters van de renaissance en vroege barok. Onder invloed van die Italiaanse kunst ontstond zijn dynamische zinnelijke stijl met weelderige vrouwen en gespierde mannen.
In Nederland ontstonden talloze specialismen, zoals: het historiestuk, schutterstuk, stilleven, genrestuk, zeestuk en landschap. Van de talloze Hollandse meesters was Rembrandt van Rijn (1606-1669) het grootste talent. In Haarlem was Frans Hals (1583-1666) actief.Rubens en Caravaggio · Mar 20, 09:27 PM by Ad van den Ende
Peter Paul Rubens (1577-1640)
De kruisafname 1614
Op het linkerpaneel zien we Maria, die een bezoek brengt aan haar nicht Elisabeth. Maria is dan in verwachting van Jezus, haar nicht Elisabeth is in verwachtng van Johannes de Doper.
Op het rechterpaneel zien we de acht dagen oude Jezus, die in de tempel wordt opgedragen.
De kruisafname maakte een zeer sterke indruk op Rembrandt.
Nijlpaard- en krokodillenjacht 1615
De dieren zijn niet in een heel natuurlijke samenhang geschilderd. Toch maakt dit schilderij een overweldigende indruk.
Rubens is hierbij sterk beïnvloed door De slag bij Anghiari van Leonardo da Vinci, dat hij had nageschilderd.
Clara Serena 1618
Waarschijnlijk het oudste dochtertje van Rubens. Zij stierf toen zij twaalf jaar was.
Le Chapeau de paille 1620 – 1625
Hier valt vooral de schitterende weergave van de huid op.
De opvoeding van Maria de Medici 1622-1625
Maria de Medici werd koningin van Frankrijk. Zij was niet mooi. Hier krijgt zij in een grot op de berg Parnassus les van Minerva, de godin van de wijsheid. Opvallend zijn de slanke vrouwen. Gebruikte Rubens hier drie keer hetzelfde model?
De ontscheping van Maria de Medici te Marseille 1622 – 1625
Hier komt Maria de Medici in Frankrijk aan voor haar huwelijk met de Franse koning Hendrik IV. Zeegoden en nimfen verhogen de feestvreugde.
Herfstlandschap met uitzicht op Het Steen 1636
Rubens kocht dit landschap om er op zijn gemak te kunnen schilderen. Dit schilderij is een wonder van kleur en licht. We zijn getuige van een zonsopkomst.
Landschap met een schaapherder en zijn kudde 1638
Ook dit werk schilderde Rubens voor zijn plezier. De zon gaat onder; er heerst een vredige sfeer.
Het feest van Venus Verticordia 1630 – 1640
Hier geeft Rubens de sensuele genietingen van het leven op een uitbundige manier weer. In het midden staat een beeld van Venus, de godin van de liefde. Daaromheen geven verschillende groepen zich over aan de verheerlijking van de liefde.
Caravaggio 1573 – 1610
“Wikipedia over Caravaggio (ingekort): “Caravaggio was een Italiaans kunstschilder die leefde in de periode van de Barok.
Hij is de geschiedenis ingegaan als kunstschilder van het clair-obscur, het dramatische licht-donker contrast, dat zijn figuren in theatrale lichtbundels laat opdoemen tegen een duistere achtergrond…
Caravaggio had een enorme invloed op de kunstenaarsgeneratie na hem in heel Europa… Rembrandt van Rijn is in de techniek van clair-obscur een bijzonder succesvol navolger geweest. Rembrandt kwam met de werken van Caravaggio in aanraking door de Utrechtse Caravaggisten… Veel schilders gebruiken het caravaggisme nog altijd.”
De waarzegster 1594 – 1595
Caravaggio kwam deze zigeunerin op straat tegen, nam haar mee naar een herberg en schilderde haar terwijl zij de toekomst voorspelde. De jongen is zo verliefd op haar dat hij niet merkt dat zij hem zijn ring afpakt.
Rust op de vlucht naar Egypte 1594 – 1595
We zien prachtige details, maar Caravaggio is nog zo onervaren dat hij niet in staat is deze details tot één geheel samen te voegen. De verleidelijke zingende engel is allesbehalve hemels.
Het offer van Isaak 1603
De aartsvader Abraham hoorde een stem die hem zei dat hij zijn zoon moest doden. Juist op tijd houdt een engel hem tegen. De jongen schreeuwt het uit van angst. Vader Abraham kijkt zeer ernstig. Het landschap op de achtergrond is nauwkeuriger geschilderd dan Caravaggio meestal deed.
Judith onthooft Holofernes 1598 – 1599
Judith, een Joodse vrouw, liet zich ontvangen door Holofernes, de aanvoerder van het leger dat de Joden aanviel. Na hem eerst flink wat te hebben laten drinken sloeg zij hem het hoofd af. Zelf gruwelt zij van deze daad; zij houdt Holofernes zo ver mogelijk van zich af. De combinatie van een mooie jonge vrouw en een erg oude dienares zullen we bij Rembrandts Bathseba opnieuw tegen komen.
De maaltijd te Emmaüs 1600 – 1601
Op de derde dag na de kruisiging zijn twee leerlingen op weg naar Emmaűs, een dorp niet ver van Jerusalem. Jezus loopt tegelijk met hen op, maar zij herkennen hem niet. Zij nodigen hem aan tafel uit. Als hij bidt voor het eten herkennen zij hem plotseling.
De bekering van Saulus 1600 – 1601
De schildering is bedoeld om van opzij bekeken te worden, vandaar de opvallende verkortingen en het sterke perspectief.
De kruisiging van Petrus 1600 – 1601
Petrus wilde niet op dezelfde manier gekruisigd worden als Jezus, en wilde ondersteboven gekruisigd worden. Hij richt zich half op, en zijn gezicht drukt uit hoe hij lijdt.
De Graflegging van Christus 1602 – 1604
Met uitzondering van de benen van de man rechts zijn de vormen, naar Caravaggio’s maatstaven, geidealiseerd.
De ongelovige Thomas 1603
Thomas was er niet bij toen Jezus zich, drie dagen na de kruisigug, aan zijn leerlingen liet zien. Thomas wilde dat pas geloven als hij zijn hand in de wonde van Jezus’ lichaam kon leggen.
Caravaggio behandelde zijn onderwerpen heel realistisch. Dat zien we hier aan de boerse typen en aan de nauwkeurige weergave van de details.
Madonna di Loreto 1604 – 1605
Veel mensen konden dit schilderij niet echt waarderen: de man had vuile voeten, en de vrouw rechts droeg een vuile muts!
Dood van de Maagd 1605 – 1606
Dit schilderij werd afgewezen o.a. omdat de benen van Maria onbedekt waren en haar buik gezwollen was.
Poussin en Velàzquez · Mar 8, 08:07 PM by Ad van den Ende
Poussin 1594 – 1665
De dood van Germanicus 1626 – 1628
Dit is het eerste werk waarin Poussin zijn liefde voor de klassieke oudheid tot uitdrukking brengt. Germanicus is waarschijnlijk vergiftigd. Zijn vrienden staan om hem heen, gereed om wraak te nemen.
De overwinning van Pan 16635 -1636
Een Bacchanaal, geschilderd voor kardinaal Richelieu. Poussin heeft dit kennelijk met veel plezier geschilderd.
De aanbidding van het Gouden Kalf 1636/37
Mozes is afgedaald van de berg waar hij de tien geboden heeft ontvangen. Dan ziet hij tot zijn verontwaardiging dat de Joden een Gouden Kalf vereren.
Het Heilig Vormsel ca.1636
Poussin schilderde twee series van de zeven sacramenten, een voor een vriend in Parijs, een ander voor iemand in Rome.
Heilige familie op de trap 1648
Wanneer Poussin dit schildert is hij op het hoogtepunt van zijn kunnen. We zien een fraaie driehoekige compositie. Dit schilderij heeft een aantrekkelijke zachtheid.
De begrafenis van Phocian 1648
Poussin schilderde een paar schilderijen over Phocian. Hij was een Atheense generaal en staatsman. Hij werd ten onrechte tot de dood veroordeeld. In deze schilderijen heeft Poussin zijn meest majestueuze landschappen geschilderd.
Blinde Orion op zoek naar de opgaande zon 1658
Volgens de Griekse mythologie wordt de jager Orion blind omdat hij de goden heeft beledigd. Op zijn schouder zit een dienaar van Vulcanus, die hem de weg wijst naar het Oosten. Orion hoopt door de zonnestralen zijn gezichtsvermogen terug te krijgen. Later wordt hij het sterrenbeeld De Jager.
De vier seizoenen: Zomer 1660 – 1664
De laatste belangrijke werken van Poussin stellen de vier seizoenen voor, die worden weergegeven aan de hand van een bijbels verhaal. Hier: de vrome Ruth die trouwt met de rijke boer Boaz.
De vier seizoenen: Winter (De Zondvloed))
1660 -1664
Poussin stelt de winter voor als een periode van dood en vernietiging.
Wikipedia over Velàzquez (ingekort): “Hij was een Spaanse kunstschilder die werkte als hofschilder van de Spaanse koning Filips IV… In Madrid werd hij geïnspireerd door de werken van Titiaan en door Rubens… Zijn vroege werk in Sevilla toont uitzonderlijk realisme en waardigheid, plezier in het vastleggen van een aantal verschillende structuren, rijk kleurgebruik en contrasten in licht en schaduw.
Zijn overige werk is heel sterk gebaseerd op observatie, waardoor hij veel gemeen heeft met de Hollandse schildersschool van Barokke kunstschilders. Velázquez interesseerde zich voor alle facetten van het bestaan …
De mythe blijft in het werk van Velázquez nog steeds aanwezig, maar nooit zonder ironie of commentaar.”
De Onbevlekte Ontvangenis ca.1618
Het katholieke dogma leert dat Maria zonder de erfzonde is ontvangen; dit in tegenstelling met alle andere mensen, behalve Jezus.
De waterverkoper van Sevilla ca 1620
Uit “De Onbevlekte Ontvangenis” en dit schilderij blijkt dat Velàzquez een intensieve studie van de natuur had gemaakt. In dertig jaar (tot “De hofdames”) ontwikkelde zijn techniek zich tot een adembenemende vrije en vloeiende stij.
De capitulatie van Breda 1634 -1635
De stad Breda was een strategisch bolwerk in de strijd tegen de Spaanse bezetter.
De hofnar el primo 1644
De hofnar diende ook als secretaris van de Spaande koning. Vandaar het dikke boek.
Het toilet van Venus ca. 1648
Dit is het enige vrouwelijk naakt dat van het werk van Velazquez is over gebleven. Een vrouwelijk naakt werd als obsceen gezien.
Juan de Pareja 1650
Velàzquez schilderde dit portret van zijn slaaf als oefening voor zijn portret van de Paus.
Paus Innocentius X 1650
Velàzquez was een goed portretschilder.
De hofdames 1656
Dit werk wordt door velen als het mooiste schilderij ter wereld beschouwd.
Bacchus wordt geëerd door vrolijke, wijndrinkende boeren.
Frans Hals 1582/83 - 1666 · Mar 7, 10:46 AM by Ad van den Ende
Frans Hals geldt als één van de belangrijkste Europese schilders. Hij werkte zijn hele leven in Haarlem Hij werd vooral bekend door zijn levendige en kleurrijke schuttersstukken en portretten.
Leven
Frans Hals is geboren in Antwerpen. In 1585 veroverden de Spanjaarden – onder de hertog van Parma – Antwerpen. Voorwaarde voor de overgave was dat degenen, die dat wilden, de stad mochten verlaten. Vader Hals en het hele gezin maakten daar gebruik van en vluchtten naar Haarlem. Daar was een bloeiende laken-industrie.
Vlucht uit Antwerpen
In Holland was er een gegoede burgerij die rijk was geworden door handel en scheepvaart. Zij hadden echter niet veel mogelijkheden om hun geld te beleggen Velen kozen er voor hun geld te beleggen in kunst, maar dan wel in kunst die hen aansprak: landschap, portret en het dagelijks leven.
Door de grote toeloop van mensen uit Vlaanderen konden de boeren goede prijzen maken voor hun producten.De mogelijkheden om hun geld te beleggen waren ook voor hen echter niet groot; zij konden er bijvoorbeeld geen land bij kopen. Ook zij gingen er toe over om geld te beleggen in kunst.
In 1640 bezocht de Engelsman Peter Mundy Amsterdam. Hij was verbaasd dat zoveel mensen dure schilderijen in huis hadden hangen, ‘vooral in de voorkamer’. Hij zag dat bakkers en slagers ze in hun winkel hadden hangen. Zelfs smeden hingen schilderijen in hun smidse, en schoenlappers in hun werkplaats.
Door de grote toestroom uit het zuiden was er onvoldoende werkgelegenheid. Omdat er in de kunst geld viel te verdienen kozen duizenden voor het schildersvak. Frans Hals had vijftien kinderen: vier of vijf zonen heeft hij tot schilder opgeleid. Hij had ook twee broers die schilder waren.
Schilderij van Dirck Hals, een broer van Frans
Van genreschilderij naar portret
Frans was waarschijnlijk een leerling van Carel van Mander. In 1610 werd hij lid van het Sint-Lucasgilde en vanaf dat moment mocht hij ook leerling-schilders in dienst nemen.
Zijn vroegst gedateerde werk is uit 1611 maar hij moet al veel eerder volleerd zijn geweest. Het is een raadsel waarom er geen eerder werk van hem is bewaard gebleven. Misschien is er veel verloren gegaan, of reisde hij veel. Hij stond bekend om zijn ‘lustich leven’.
Waarschijnlijk schilderde hij in 1611 een schilderij “Over het gewone leven”,een zogenaamd ‘genreschilderij’:
De Carnavalsvierders
“De compositie is gewrongen, er is een overmaat aan details, de kleuren zijn schreeuwend, en de dikke verf in de blozende gezichten is nog ver verwijderd van de latere lichtere toets van de meester. Toch is het wezen van zijn kracht en vitaliteit al in dit werk aanwezig.(…)
Onder de handen van Hals werd genre schilderen een soort portret schilderen, maar dan met een vrijer, stoutmoediger en meer onthullend karakter dan dat van de in opdracht uitgevoerde portretten van die tijd.In deze werken trok hij zich niets aan van de gewoontes in de officiële portret-schilderkunst. Vóór Hals had geen schilder ooit de gewone mensen met hetzelfde sympathieke gevoel en liefde voor een onvervalste uitdrukking van levensvreugde benaderd. Hals slaagde er in de vitaliteit en spontaniteit die hij in zijn genreschilderijen ten toon spreidde te introduceren in zijn in opdracht uitgevoerde portretten.” (Seymour Slive)
Catherina Hooft en haar verzorgster
De verzorgster biedt het kind een appeltje aan. Het is alsof ze op dat moment gestoord worden omdat de schilder binnenkomt. Steeds probeert Frans Hals het te doen voorkomen alsof hij een moment uit het dagelijks leven weergeeft.
Catherina is van zeer hoge komaf. Zij zou later trouwen met een burgemeester van Amsterdam.
Portret van een vrolijk lachend stel 1622
“Een vrolijk lachend stel, dat vertrouwd dicht bij elkaar zit. Het was in die tijd ongewoon om zo samen te poseren. De vriendschap met de schilder en de feestelijke aanleiding voor het portret – het stel trouwde in
april 1622 – maakten dit mogelijk. Het schilderij vertelt dan ook over liefde en trouw, met een liefdestuin rechts en een distel met de bijnaam ‘mannentrouw’ links.” (Rijksmuseum)
Liefdestuin rechts op de achtergrond. De fontein is het symbol van vruchbaarheid. De pauwen zijn de vaste attributen van de liefdesgodin Juno.
“Als geen ander wist Frans Hals mensen levendig, vol karakter in beeld te brengen. Op dit portret staat de Haarlemse koopman Lucas de Clercq met de linkerarm in de zij en de rechter voor de buik. Hij houdt zijn handen verborgen en stil. Toch komt de man heel vitaal over door de beweeglijke contour van zijn lichaam en zijn gedraaide hoofd.” (Tekst Rijksmuseum)
1635 Portret van Feyntje van Steenkiste
“Dit portret hoort bij dat van haar echtgenoot Lucas de Clercq. Het was de gewoonte om echtgenoten apart af te beelden, hij links, zij rechts, naar elkaar toe gewend. Het licht liet men bijna altijd van links vallen, zodat het gezicht van de vrouw gelijkmatig werd belicht, terwijl over dat van de man markante slagschaduwen speelden. Hals gaf de vrouw – zoals gebruikelijk was – een rustigere pose.” (Tekst Rijksmuseum)
“De man zit scheef op zijn stoel, zijn arm rust op de rugleuning. Het is alsof hij zich zojuist met een ruk heeft omgedraaid om een onverwachte bezoeker beter te kunnen zien. Zijn rechterhand past nog maar net op het doek. De schilderstijl is vrij en losjes; de verfstreken zijn afzonderlijk te zien. Het is een – voor die tijd – ongewoon informeel portret.” (Tekst Rijksmuseum)
“Naast het dynamische mansportret maakt dat van zijn echtgenote een wat formelere indruk. De houding is traditioneel, het bovenlichaam iets naar links gewend. Ze kijkt ons recht aan, met licht geopende mond, alsof ze op het punt staat te gaan spreken. Het gezicht is in veel dunnere verf geschilderd dan dat van de man; zo wordt prachtig de zachtere vrouwenhuid gesuggereerd.” (Tekst Rijksmuseum)
1639 Portret van Maritge Vooght
“Frans Hals schilderde een groot aantal fraaie portretten van de Haarlemse hogere klasse; kennelijk voldeed hij aan alle eisen van zijn voorname opdrachtgevers. Maritge Vooght, echtgenote van burgemeester Pieter Olycan, poseert hier in een traditionele houding, fier rechtop, de toeschouwer recht aankijkend. Aan de linkerkant vermeldde Frans Hals haar leeftijd: 62 jaar. Haar wapen daarboven werd later door een andere
hand toegevoegd.” (Tekst Rijksmuseum)
Portret van Jasper Schade
Jasper is van hoge komaf, en daar is hij zich zeer goed van bewust. Hij kijkt op de mensen neer. Dat maakt Frans Hals hier heel goed duidelijk. Jasper hield ook van mooie kleren. Een neef van hem werd door diens vader gewaarschuwd niet zoveel geld aan kleren uit te geven als Jasper deed.
Met zigzaglijnen op mouw en voorkant van het jasje geeft Frans Hals heel effectief het spel van het zonlicht op het zijden jasje weer.
Ook hij kijkt op ons neer, maar met een heel wat vriendelijker gezicht.
Pieter van den Broecke, 1633
Hier “zien wij een van de prachtige portretten die Hals en zijn gezin zo weinig opbrachten. Vergeleken met vroegere portretten ziet het er bijna uit als een momentopname. Wij schijnen deze Pieter van den Broecke, een echt avontuurlijke koopman uit de zeventiende eeuw, te kennen. (…) De portretten van Frans Hals geven ons (…) de indruk dat de schilder zijn model op een typisch moment heeft ‘genomen’, en dit voor altijd op het doek heeft vastgelegd. Wij kunnen ons moeilijk voorstellen hoe stoutmoedig en onconventioneel deze schilderijen het publiek moeten zijn voorgekomen. Juist de manier, waarop Hals verf en penseel hanteerde, wijst er op dat hij een voorbijgaande indruk snel wist te grijpen.” (E.H.Gombrich)
Het zigeunermeisje 1628/30
Hals’ losse penseeltoetsen geven dit portret een zeer levendig effect.
Malle Babbe 1633/35
De uil symboliseert hier waarschijnlijk dronkenschap.
Vóór Frans Hals werden portretten heel nauwkeurig uitgewerkt. Daarentegen schildert Frans Hals snel; zijn penseelstreken zijn heel los. Dat zien we goed in dit portret van een jongen.
Het is goed denkbaar dat Rembrandt door Hals is beïnvloed. Dat zien we met name in diens portret van Jan Six
Groepsportretten
Hals’ groepsportrettenvormen de apotheose νan het collectieve portret.
Frans Hals heeft als eerste νolledig bezit genomen van de ruimte. De zware opgaνe, die de schilders van het groepsportret zich zagen gesteld, loste Hals met gemak op. “Hals bracht het absolute eνenwicht tot stand tussen licht, ruimte, mens en stof.”
(H.P.Baard, ’Frans Hals’, Haarlem, 1962)
Schutterijen
“Iedere Noord-Nederandse stad had een of meer schutterijen. De schutters bewaakten de stad en handhaafden de orde; ze liepen wacht, traden op als oproerpolitie, luisterden ceremoniële evenementen op en assisteerden in tijden van nood aan het front. Schutters waren verenigd in gilden die genoemd waren naar het wapen dat gehanteerd werd: de voetboog, handboog of klover – een bepaald type vuurwapen- . Ieder schuttersgilde kwam bijeen in zijn verenigingsgebouw, de ’doelen’.” (Judikje Kiers en Fieke Tissink)
Op vroege schuttersstukken zijn de leden naast en boven elkaar afgebeeld. Zo’n schuttersstuk was eigenlijk een verzameling losse portretten.Later ging men er toe over de schutters rond een tafel te groeperen. Zo bracht men meer samenhang in het geheel. Dit zien we voor het eerst in de ‘Braspenningmaaltijd’ van Cornelis Anthonisz, geschilderd in 1533.
‘Braspenningmaaltijd’
De mannen zijn aan drie kanten om een tafel geplaatst. Ook hier zien we nog een vrij primitieve reeks van afzonderlijke portretten.
Na het midden van de zestiende eeuw gingen de schilders over tot een vrijere rangschikking binnen een meer natuurlijke ruimtelijke compositie.
In ‘Het banket van de oficieren van de St. Joris schutterij’ van 1599 liet Cornelis van Haarlem de oude traditie varen om de officieren in rijen te rangschikken.
‘Het banket van de officieren van de St. Joris schutterij’
Hij koos voor een piramide-achtige compositie Er is minder overlapping en ook minder beweging. Nu geen braspartij, maar kalmte en rust. De officieren lijken wel erg veel op elkaar, alsof het leden zijn van dezelfde familie!
De ‘St.Joris Schuttersgilde‘ van Frans Hals uit 1616 heeft overeenkomsten met dit werk van Cornelis van Haarlem.
St.Joris Schuttersgilde
Ook hier zien we bijvoorbeeld drie staande mannen rechts, en zien we een symmetrische rangschikking. Maar het is Hals die er in slaagt alle leden van de groep tot één geheel te verenigen. Zijn (…) “schildertechniek heeft nog niet de vrijheid bereikt die Hals in het daaropvolgende decennium zou realiseren; maar in verschillende onderdelen – met name in de gezichten, de handen, de kragen en het stilleven op de tafel – begint Hals’ losse penseelvoering zich te manifesteren. Onder de kleuren overheerst een donkere, warme harmonie van zwart, rood, geel en wit, die enigszins doet denken aan het Venetiaanse schilderen.” (Seymour Slive)
In 1633 begon hij aan een schilderij voor de Amsterdamse kruisboogschutters. Hij weigerde echter het in zijn geheel in Amsterdam te schilderen. Voor de afwerking moest men maar naar Haarlem komen. Dat werd geweigerd. Pieter Codde moest het werk afmaken. Omdat de schutters er zo ‘mager’ uit zagen werd dit schilderij schamper de ‘Magere compagnie’ genoemd.
De Magere compagnie
Frans Hals schilderde de gezichten, én de figuur geheel links. Vincent van Gogh zou van hem enorm genieten.
“Deze week ben ik in Amsterdam geweest; ik heb er haast geen tijd gehad οm iets anders te zίen dan ‘t museum; ik was er 3 dagen, Dinsdag gegaan, Dοnderdag terug.
Ik weet niet of ge u herinnert dat links van de Nachtwacht, dus als pendant van de Staalmeesteτs, een schilderij hangt (mίj was ’t tot heden onbekend) een schilderij van Frans Hals en P. Codde, een twintigtal officieren ten voeten uit. Hebt ge daarop gelet??? ’t is anders op zichzelf – vooral voor een colorist – alleen voor dat schilderij de reis naar Amsterdam wel waard. Daar is een figuur op, het figuur van den vaandrig, geheel in den linkerhoek tegen de lijst vlak aan –dat figuur is van top tot teen in grijs, laat ik ’t noemen parelgrijs – van een eigenaardig neutralen toon, denkelijk verkregen met oranje en blauw zoo gemengd dat ze elkaar neutraliseren – door dien grondtoon te varieeren op zichzelνen, door ‘t hier wat lichter te maken, daar wat dοnkerder, is met eenzelfde grijs als ‘t ware ‘t heele figuur geschilderd.
De vaandrig
(…) dίe οranje blanje bleu vent ίn den linker hοek… ik heb zelden goddelίjk mοοier figuur gezien. Het ίs ίets eenίgs. Delacrοix zοu er mee gedweept hebben – maar gedweept tot in ‘t oneίndige. Ik stοnd er νan geworteld οp de plek letterlijk.” (Vincent van Gogh, Brief aan zijn brοer Theo, Amsterdam, οktοber 1885.
Maaltijd van de officieren van de Cloveniers ca 1627
Ook hier slaagt Hals er uitstekend in de levendige sfeer over te brengen. Iedere officier is apart geschilderd maar past toch goed in het geheel.
De Regentessen van het Oude Mannenhuis te Haarlem
“Men ziet veelal als het meesterstuk van Frans Hals het groepsportret van de ‘Regentessen van het Oude Mannenhuis te Haarlem’, welk hij schilderde op een leeftijd van bijna tachtig jaar. De penseelvoering van dit werk bereikt in zijn onfeilbaarheid een graad van het impressionisme, die weliswaar de twijfel verwekte of het schilderij wel geheel af was.
Regentes
De absolute, pijnlijke waarheid van deze oude damesgezichtjes, verwelkt, geborneerd, maar zeker niet levenloos, vergeet men niet licht.” (Johan Huizinga, Jena 1933)
Claude Lorrain en Van Ruisdael · Mar 5, 08:02 PM by Ad van den Ende
Claude Lorrain 1600 – 1682
Hij was van eenvoudige Franse komaf en klom op tot een van de beste landschapsschilders van zijn tijd. Als volwassene bracht hij zijn tijd door in Rome.
Met behulp van klassieke gebouwen en hoge bomen creëert hij diepte. Deze fungeren als coulissen en trekken onze blik de ruimte in.
De Engelse romantische schilder Joseph Turner was een groot bewonderaar van Claude. Hij bewonderde hem zowel om de grandeur die hij aan de landschapskunst verleende als vanwege zijn vermogen om de effecten van het zonlicht in al zijn gevarieerdheid weer te geven.
Zeehaven met ondergaande zon 1639
Over het water zien we subtiele gradaties van kleur en toon.
Vooral in het begin schilderde Claude graag zeehavens.
Landschap met Narcissus en Echo 1644
Narcissus was een heel mooie jongen. De nimf Echo was verliefd op hem, maar hij wees haar af. Als goddelijke straf werd hij verliefd op zijn eigen spiegelbeeld als hij in het water keek, en kwijnde hij weg. Na zijn dood werd een bloem naar hem genoemd. Ook de nimf Echo kwijnde weg, tot alleen haar stem nog overbleef.
Zeehaven met de inscheping van de koningin van Sheba 1648
De koningin van Sheba ging koning Salomo bezoeken, om te zien of hij inderdaad zo wijs was.
De gebouwen zijn een massief kader die het lichte en open gedeelte van het schilderij in evenwicht houdt.
Landschap met de nimf Egeria die rouwt om Numa 1669
Egeria rouwt om haar overleden echtgenoot; nimfen proberen haar te troosten. Dit is een van de mooiste late werken van Claude. Het schilderij heeft een zeer elegische stemming.
Landschap met Ascanius die het hert van Silvia neerschiet 1682
Ascanius, de zoon van Aeneas, doodt het troeteldier van Silvia; dat veroorzaakt een oorlog. Dit is het laatste schilderij van Claude. Hij was tachtig, maar toch heeft dit werk een hoog niveau. De sfeer van dit werk is melancholisch.
Jacob van Ruisdael 1628/29 – 1682
“Een helder denkende kunstenaar met pure gevoelens, die ons genot schenkt, les geeft, verfrist en animeert ….” Goethe
Hij was de belangrijkste landschapsschilder aan het einde van de 17e eeuw. Hij ging zeer waarschijnlijk in de leer bij zijn oom
Salomon van Ruysdael
maar hij liet al snel diens ingetogen stijl achter zich en ontwikkelde een zeer dramatische aanpak.
De kleine figuren zijn bedoeld om het schilderij te verlevendigen en duidelijk te maken hoe hoog de eik is. Ze zijn geschilderd door zijn vriend Nicolaes Berchem. Deze vorm van samenwerking was in die tijd gebruikelijk.
De Joodse Begraafplaats (jaren 50 van de 17e eeuw)
In dit schilderij roept Van Ruisdael een intens tragisch gevoel op.
De meeste schilders concentreerden zich op één onderwerp. Van Ruisdael schilderde heel verschillende onderwerpen. Van wilde zeeën zijn ongeveer 30
schilderijen van zijn hand bekend.
Twee watermolens en een open sluis (begin jaren 50 van de 17e eeuw)
De schuimende stortvloeden van het water wist Van Ruisdael op een schitterende manier weer te geven.
De molen bij Wijk bij Duurstede (ca 1670)
Van Ruisdaal laat in dit imposante schilderij de sterkte en macht van de windmolen zien.
Een waterval ca 1660 ?
In 1656 verhuisde Van Ruisdael naar Amsterdam. Hij begon toen watervallen te schilderen, vaak heel wilde watervallen. Deze heeft een redelijk rustig karakter.
Winterlandschap (jaren 60 van de 17e eeuw)
Van Ruisdael schilderde geen pittoresk winterlandschap maar een gure winterdag met dreigende wolken.
Gezicht op Haarlem met de bleekvelden (1670 – 1675)
Toen hij ouder werd ging Van Ruisdael vaker panoramische gezichten schilderen.
Arbeiders hadden stroken linnen in het bronwater van de duinen doorweekt en legden ze dan te drogen.
In de kerk op de achtergrond ligt Van Ruisdael begraven.
Verdorde iep met een gezicht op Egmond aan Zee 1648
OP de voorgrond zien we een zeer gedetailleerde studie van een verdorde Iep. De dominante voorgrond geeft een sterk ruimtelijk effect. Het zorgvuldig belichte pad zorgt voor een link tussen voor- en achtergrond.