Rembrandt en Vermeer · Feb 26, 08:57 PM by Ad van den Ende
Rembrandt 1606 – 1669
Rembrandt maakte deel uit van de welgestelde middenklasse. Deze groep had belangstelling voor kunst. Hij werd beïnvloed door Caravaggio.
In zijn eerste periode (1625-1641) schilderde hij voornamelijk portretten en religieuze werken.
Jeremia treurt over de verwoesting van Jeruzalem 1630
“Het geldt als ‘een van de allerbeste werkstukken uit Rembrandts late Leidse jaren.’ (Wikipedia)
De anatomische les 1632
Het was gebruikelijk dat bij groepsportretten de personen keurig op een rij werden gezet. Rembrandt doet dat anders: hij plaatst de personen in een driehoek. Allen kijken geïnteresseerd naar wat dokter Tulp laat zien.
Het – lijkbleke – lichaam is in sterke verkorting weergegeven, zodat het onderdeel blijft van de groep.Het feit dat de jonge Rembrandt deze opdracht kreeg geeft aan dat hij al jong zeer gerespecteerd werd.
Rembrandt en Saskia ca 1635
Rembrandt schilderde dit schilderij waarschijnlijk kort nadat hij getrouwd was met Saskia. Dit waren zijn gelukkigste jaren. Men neemt aan dat dit schilderij ook moralistisch bedoeld is: de verloren zoon die zijn geld uitgeeft aan wulpse vrouwen.
Haar gezicht straalt jeugd en plezier uit.
Flora ca 1635
Er ligt zoveel nadruk op de bloemen dat hier ongetwijfeld de bloemengodin Flora bedoeld is. In Holland waren in die tijd arcadische onderwerpen erg in trek.
De Nachtwacht 1642
Dit is het bekendste werk van Rembrandt.
Rembrandts werk is een levendige en gedurfde compositie; de schutterij poseert niet in de gebruikelijke statische opstelling maar is afgebeeld tijdens het groeperen. Het doek is een rijk werk; we zien een schitterende combinatie van beweging, licht en kleur. De Nachtwacht is het hoogtepunt van Rembrandts schilderkunst.
Aristoteles met het borstbeeld van Homerus 1653
De grote filosoof uit de oudheid legt hier zijn hand op de buste van de beste dichter uit de oudheid. Dit roept een gevoel op van beschouwing.
Bathsheba met de brief van koning David 1654
Bathsheba was de vrouw van Uria, een soldaat in het leger van David. David verleidde haar en zorgde er voor dat Uria vooraan geplaatst zou worden in het gevecht en zo zou sneuvelen. Ontvangt Bathsheba hier een brief van David, of over het sneuvelen van Uria?
Als dienares neemt Rembrandt een oude vrouw: door het verschil komt de jeugd en schoonheid van Bathsheba nog beter uit.
Dit was een van de belangrijkste naakten uit de latere periode. Het was een zo goed mogelijke weergave van de werkelijkheid. De positieve kanten en de fysieke tekortkomingen worden weergegeven. Voor Rembrandt is het naakt een middel om licht te vangen en weer te geven.
Badende vrouw 1654
De vrije, gedurfde penseelvoering doet vermoeden dat Rembrandt dit voor zijn plezier heeft geschilderd.
In plaats van een penseel heeft Rembrandt een staf in zijn hand: een teken van koninklijke waardigheid. De rijke kleurstelling verhoogt dit effect.
De staalmeesters 1661
Dit is een van Rembrandts belangrijkste werken. Het lijkt of iemand binnen komt. Staalmeesters waren lakenkeurders.
Op het laatste moment heeft hij nog veranderingen aangebracht.
Het Joodse Bruidje 1665
Is dit een dubbelportret of de voorstelling van een bijbels onderwerp: Isaak en Rebecca? Wat kleurgebruik betreft is dit een van Rembrandts hoogtepunten.
Er was een voorspelling dat haar vader door een van Danaë’s kinderen gedood zou worden. Om dit te voorkomen werd zij opgesloten. Maar Zeus werd verliefd op haar en kwam in de vorm van gouden regen naar haar toe. Hun kind doodde inderdaad de vader van Damaë.
Rembrandt vervangt de gouden regen door een fel licht dat het bed en de vrouw verlicht.
Bijbelse voorstellingen
Samson wordt van zijn haren (die hem sterk maken) beroofd.
Een engel voorkomt dat Abraham zijn zoon doodt.
Thuiskomst van de “verloren zoon”.
De Heilige familie met een engel
De overspelige vrouw.
Het Johannesevangelie vermeldt dat schriftgeleerden een vrouw naar Jezus brengen die op heterdaad was betrapt op overspel. Volgens de Joodse wet moest zij gestenigd worden. Jezus moest de straf bepalen. Dan zegt Jezus:
“Wie van u zonder zonden is werpe de eerste steen….”
Een voor een druipen de schriftgeleerden af.
De mate van belichting van elke figuur hangt af van haar of zijn belangrijkheid. Dat zien we aan de belichting en kleding van de vrouw.
Jezus stilt de storm op het meer van Genezaret. Hij is er van overtuigd dat hij, als zoon van God, macht heeft over de wind en de golven.
De kruisafname
Jezus te gast bij de Emmausgangers. Zij herkennen hem aan de manier waarop hij bidt voor het eten. Als zij hem herkennen vlucht Jezus weg.
Jan Vermeer (1632 – 1675)
Hij was de grootste schilder van de laatste generatie van de Gouden Eeuw. De meeste werken zijn weergaven van serene en kalme scènes uit het leven van alledag. Zij ademen een sfeer van tijdloosheid.
Hij had grote invloed op de Hollandse landschapskunst.
Het melkmeisje ca 1658-1661
Vermeer geeft hier de eenvoud van het huishouden weer. De lichtbron bepaalt de compositie. Dit heeft hij overgenomen van Caravaggio. De vrouw gaat geheel op in haar werk. Dit bevordert de intimiteit van het tafereel.
Drinkende dame met een heer ca 1658 – 1660
Dit schilderij heeft een aantal kenmerken die typerend zijn voor Vermeer: één lichtbron, van links; een stoel met de leuning schuin naar de toeschouwer, op de tafel een drukbewerkt kleed, een schilderij aan de muur en verstilde figuren.
De soldaat en het lachende meisje ca 1648 – 1660
Hier zien we een wandkaart aan de muur in plaats van een schilderij.
Het straatje ca. 1660
Mét “Gezicht op Delft” is dit Vermeers meest originele werk.
Zijn tijdgenoot Pieter de Hoogh had een voorkeur voor warm, goudkleurig licht.
Daarentegen hield Vermeer van frisse, zilverachtige helderheid, zoals we zien in dit “straatje”.
Gezicht op Delft 1660
Dit schilderij heeft dezelfde sereniteit als de interieurs van Vermeer. Hij creëert ook hier een interessante compositie op basis van afwisselende lichtintensiteit. Door het sterke contrast tussen de wolken en de door de zon verlichte stad raken de kleuren verzadigd en krijgen het water en de lucht grijsachtige tonen. Dit type lucht was lang kenmerkend voor de landschapskunst in Nederland.
De muziekles ca. 1660 -1665
Op het deksel van het virginaal lezen we (in het Latijn): “Muziek is de begeleidster van vreugde en medicijn tegen smarten.” Geeft de man misschien geen muziekles en maakt hij haar het hof?
Musicerend trio ca. 1660 -1665
Het schilderij rechts aan de muur is “De koppelaarster” van Dirck van Baburen. Is hier meer aan de hand dan het maken van muziek?
De schilderkunst ca. 1665 -1670
We zien een schilder die zich gereed maakt om een model te schilderen. Hij is “‘s Zondags” gekleed. Daarmee tracht Vermeer de waardigheid van de schilderkunst en de vrijheid van creatie weer te geven. Het licht dat van achter het gordijn binnen valt zorgt voor sterke contrasten.
De liefdesbrief ca. 1670
Dit is waarschijnlijk een laat werk van Vermeer, uit de tijd dat hij afscheid nam van het serene van zijn andere werken.
De astronoom
1668
Dit werk vormt één geheel met het schilderij “de Geograaf”. In beide werken is waarschijnlijk dezelfde man afgebeeld.
De geograaf
1669
Op de meeste werken van Vermeer zien we een vrouw afgebeeld; hier een man. De getoonde instrumenten verwijzen naar de wetenschappelijke bezigheden van de man.
:De kantwerkster ca.1670
Renoir vond de intimiteit en tederheid van dit portret en het lichtgebruik zo goed dat hij dit een van de mooiste schilderijen van de wereld vond.
De gitaarspeelster ca. 1670 – 1675
De luxueuze artikelen zijn mooi geschilderd, maar dit is niet een van Vermeers mooiste werken.
Een eenvoudig portret, maar wel teer en indringend. Het is alsof de glans van de parel wordt weerspiegeld in de ogen en lippen van het meisje.
HET MANIËRISME · Feb 25, 05:23 PM by Ad van den Ende
Het Maniërisme was een stijlfase tussen de late Renaissance en de Barok: tussen ca 1520 en 1580.
Deze stijlfase in de schilderkunst werd gekarakteriseerd door overmatig lange en kleinhoofdige figuren, en door afwisselende kleuren. Op die manier trachtten schilders een eigen weg in te slaan, na de periode van Leonardo da Vinci, Michelangelo en Rafaël. Zij zagen wel in dat het onmogelijk was om hen te overtreffen. Zij creëerden in ieder geval hun eigen stijl.
Dit streven om het vanzelfsprekende te vermijden was mogelijk het begin van de moderne kunst.
Bronzino en Tintoretto · Feb 21, 08:59 PM by Ad van den Ende
Agnolo Bronzino 1503 – 1572
Hij wordt beschouwd als een van de grootste en meest verfijnde maniëristen.. Hij was een leerling van Pontormo. Hij schilderde portretten met de precisie van een bekwaam tekenaar.
Een dame met een hond ca 1530
Bronzino benadrukt hier de sociale status van het model. Dat karakteriseert zijn werk.
Ugolino Martelli ca 1535
De contouren van de figuur zijn scherp weergegeven; dat is ook gebeurd met het bouwkundig perspectief. Martelli’s hand rust op de Ilias van Homerus. Zo wordt aangegeven dat hij een schrijver was.
Venus ontwapent Cupido ca. 1545
Dit is het toppunt van hoofse verfijning, passend bij een geschenk van Cosimo de’ Medici aan koning Frans I van Frankrijk. De bleke huid contrasteert fraai met de luxueuze stoffen.
We zien het summum van liefde (Venus en Cupido kussen elkaar heel sensueel), maar tegelijk ook welke kwalijke gevolgen de liefde kan hebben. Venus houdt in haar hand een appel: een verwijzing naar de appel die de godin “Twist” in de vergadering goden wierp met het opschrift: “Voor de mooiste”. De Trojaanse prins Paris besloot dat die godin het mooiste was die hem de mooiste vrouw beloofde. Dat was Helena, maar zij was al getrouwd met de Griekse vorst Menelaos. Toen Paris haar schaakte brak de oorlog met Troje uit. Cupido kust zijn moeder, maar trapt tegelijk de vredesduif dood. Venus tracht Cupido zijn wapens te ontnemen. Rechts komt een kind vrolijk toelopen met een handvol bloemblaadjes, maar hij trapt in een doorn die zijn voet doorboort. Links zien we het hoofd van een man die wanhopig is: van liefdesverdriet?
De kruisafneming ca. 1545
Drama was niet Bronzino’s sterkste punt. Op het lichaam van Christus zien we geen wonden. En de putti dartelen wel erg vrolijk rond met de instrumenten van Christis’ lijden.
Eleonora van Toledo en haar zoon
Deze afbeelding is een van de grootste meesterwerken van de formele portretkunst. Moeder en kind zijn wel heel afstandelijk weergegeven.
Bia di Cosimo de’ Medici ca. 1542
Zij was een onwettig kind; toch werd zij beschreven als “de verrukking van het hof”. Ondanks het formele van dit portret heeft Bronzino de charme van Bia uitstekend weergegeven.
De heilige familie ca. 1550
Links zien we de heilige Anna, de moeder van Maria. Naast Maria zien we Jozef.
Rechts onder zien we Johannes de Doper als kind. Jezus houdt een goudvink in zijn rechterhand als symbool van zijn lijden. ca. 1550
De wederopstanding van Christus ca. 1552
Dit was Bronzino’s eerste staatsopdracht voor een altaarstuk. Het laat duidelijk Bronzino’s bewondering zien voor Michelangelo’s laatste oordeel.
Michelangelo’s laatste oordeel
Portret van een jongeman ca. 1550 – 1555
Dit portret brengt een aantal van Bronzino’s favoriete motieven bij elkaar: een donkere figuur, strakke contouren, een heldere achtergrond, en het lijkt of het model gestoord is bij het lezen.
Laura Battiferri ca.1560
Zij was een dichteres en wisselde vaak gedichten met Bronzino. Dit is een heel persoonlijk schilderij van haar: de zeer individuele karakterisering is heel ongewoon voor Bronzino.
Tintoretto 1518 – 1594
Portret van een man ca.1533
Dit is een van de beste vroege portretten van Tintoretto. Hij heeft hier een gevoelig beeld gecreëerd van een man in de kracht van zijn leven.
Sint Joris en de draak ca. 1560
Anders dan gebruikelijk was plaatst Tintoretto niet Sint Joris maar de prinses op de voorgrond. Zij rent weg en lijkt tegelijkertijd te knielen.
De kruisiging van Christus 1565
Tintoretto toont hier een groot gevoel voor drama. De criticus John Ruskin vod het “boven alle lof verheven”.
De Hemelvaart van Christus 1575 – 1577
De gedraaide houdingen van de engelen tonen het virtuoze vakmanschap van Tintoretto.
Als straf voor hun nederlaag moesten de inwoners van Athene regelmatig jongens en meisjes naar Kreta sturen, waar ze door de stier Minotaurus werden opgegeten. De Atheense koningszoon Theseus ging een keer met een groep mee, en de dochter van koning Minos, Ariadne, gaf hem een draad mee om uit het labyrinth te komen. Theseus doodde de Minotaurus, en nam Ariadne mee en beloofde met haar te trouwen. Maar dat deed hij niet. Toen ontfermde de god van de wijn, Bacchus, zich over haar en trouwde hij haar.
De slag aan de Taro 1578 – 1579
Dit schilderij verheerlijkt de heldendaden van Gonzaga’s voorouders.
Het Laatste Avondmaal
1592-1594
Dit schilderij voltooide Tintoretto in het jaar van zijn dood
El Greco 1541 - 1614 · Feb 21, 11:14 AM by Ad van den Ende
El Greco is geboren in Kreta, vandaar zijn naam: de Griek.
“In 1577 vestigde El Greco zich in het Spaanse Toledo, waar hij tot aan zijn dood zou blijven wonen. Hij vertaalde er de fanatiek Katholieke geest van het toenmalige Spanje in een grote reeks kerkschilderijen met gedeformeerde hoofden en lichamen, in extatische houdingen. Ze vormden voor hem een anti-naturalistisch middel om emoties en stemmingen uit te beelden, een methode die hij ontleende aan het maniërisme waarmee hij in Italië kennis had gemaakt.” Wikiwand
Jongen met kaars ca 1575
Waarschijnlijk is het een illustratie bij een spreuk met een morele betekenis.
Maria’s Hemelvaart 1577
Dit is een van zijn belangrijkste werken. Maria’s Hemelvaart berust op de overtuiging van de christenen dat Jezus er voor gezorgd heeft dat zijn moeder in de hemel opgenomen zou worden, zonder eerst in het vagevuur te moeten boeten.
De begrafenis van graaf Orgaz 1586 – 1588
De graaf had veel schenkingen gedaan aan de kerk van Santo Tomé. Als dank zouden de heilige Stefanus en Augustinus (links onder) hem naar de hemel hebben gedragen. De gebruikelijke ruimtewerking ontbreekt. Mensen en hemelse figuren komen samen in een schone harmonie.
De kruisiging van Christus ca 1590 – 1600
De gekruisigde Christus wordt hier omgeven door zijn moeder, Maria, door de apostel Johannes en (onder het kruis) door Maria van Magdala. Zij en twee engelen vangen het bloed van Jezus op.
Sint Maarten en de bedelaar 1597 – 1599
Sint Maarten was een Romeinse soldaat van wie verteld werd dat hij eens aan een bedelaar de helft van zijn mantel had gegeven. Hij werd bisschop van Tours, en uiteindelijk de patroonheilige van Frankrijk.
Kardinaal Fernando c 1600 – 1601
Van hem wordt verteld dat hij de leider was van de inquisitie, het instituut dat onderzocht of mensen wel gelovige christenen waren; zo niet, dan werden ze afgrijselijk gemarteld.
Laocoön ca 1610 -1614
De Grieken konden maar niet winnen van Troje. Toen bedachten ze een list: ze bouwden een groot paard waarin soldaten konden zitten. De priester Laocoön waarschuwde de Trojanen om het paard niet binnen de stad te trekken. De god Apollo steunde de Grieken en stuurde twee slangen op Laocoön en zijn twee zonen af. Rond 1500 werd in Rome een schitterende beeldengroep gevonden die rond 300 voor christus is gemaakt: de Laocoöngroep
Tijdens zijn verblijf in Rome heeft El Greco deze beeldengroep ongetwijfeld gezien.
De aanbidding van de herders 1612 – 1614
Een meeslepend werk. De oude herder die voor moeder en kind knielt is waarschijnlijk een zelfportret.
We zien Toledo tegen de achtergrond van een dreigende onweerslucht. Door de kathedraal en het Alcazar naar voren te halen benadrukte El Greco het belang van de stad als centrum van het christendom en de monarchie in een tijd van verval.
DE NOORDELIJKE RENAISSANCE · Feb 20, 07:30 PM by Ad van den Ende
De Noordelijke Renaissance was een kunsthistorische stroming in het noorden van Europa (15e – 16- eeuw) die gekenmerkt werd door naturalisme en technisch raffinement. Zij maakte zich los van de laatmiddeleeuwse kunst en cultuur.
Bosch en Bruegel · Feb 20, 12:00 PM by Ad van den Ende
Jeroen Bosch
ca 1450 – 1516
Hij was een Zuid-Nederlandse schilder die behoorde tot de zogeheten Noordelijke Renaissance.
Hij werd waarschijnlijk opgeleid in het atelier van zijn vader.
Zijn stijl was anders dan die van de toen gangbare schilderstijlen. De meeste schilders werkten toen in de stijl van Jan van Eyck: heel nauwkeurig om de werkelijkheid zo nauwkeurig mogelijk weer te geven. Jeroen Bosch werkte heel snel om droomachtige effecten te bereiken.
Hij liet de vele ondeugden van de mens zien: wellust, gierigheid, vraatzucht, trots en onnozelheid. Zijn bizarre afbeeldingen leren een strenge les.
De keisnijding 1475 – 1480
Lichtgelovigheid is een steeds terugkerend thema bij Jeroen Bosch. De man in de stoel is kennelijk een slachtoffer van de drie charlatans om hem heen.
Dit is waarschijnlijk een van zijn vroegste werken. Sommige mensen laten zich wel erg makkelijk voor de gek houden. De gebogen man laat zich zo afleiden door de trucjes dat hij niet merkt dat hij wordt bestolen.
De hooiwagen
ca 1490 – 1500
Dit is waarschijnlijk het eerste schilderij waaruit de grote verbeeldingskracht van Bosch blijkt. Het is gebaseerd op een Vlaams spreekwoord: “De wereld is een hooiberg; ieder grijpt wat hij kan.” De hooiwagen staat voor het aardse goed; de hele wereld – paus en keizer inbegrepen – reist mee op de weg naar de hel op het rechterpaneel. Bovenaan op een wolk verschijnt Christus als rechter. Op het linkerpaneel zien we, van boven naar beneden: de schepping van Eva uit een rib van Adam; de slang (duivel) die Adam en Eva verleidt om te eten van de boom van de kennis van goed en kwaad; de verdrijving van Adam en Eva uit het paradijs.
Boven op de hooiwagen zien we twee geliefden, met een engel achter hen en naast hen een duivel die hen met zijn fluit probeert te verleiden.
Bosch bereikt hier de top van zijn verbeeldingskracht. Ook hier zien we op het middenpaneel de zondige bezigheden van de mens; links zien we het paradijs, en rechts de hel. We zien afzichtelijke monsters. Maar wel in mooie kleuren.
Door de figuren dun en naakt weer te geven benadrukt hij de menselijke zwakheden.
Bosch schiep hier een duizelingwekkende, angstaanjagende fantasiewereld.
Johannes de Doper in de woestijn
ca 1500 – 1510
Sint Antonius was een kluizenaar die rond 350 leefde. Hij wordt beschouwd als de grondlegger van het monnikenleven. Hij leefde in de woestijn en had last van hallucinaties. Hij kreeg met twee soorten verzoekingen te maken: seksuele en aanvallen door duivels. Hij wijst naar een lam, dat Christus voorstel (het Lam Gods).
Verhalen over sint Antonius waren in de middeleeuwen zeer populair.
De aanbidding der wijzen 1470 – 1480
Deze voorstelling straalt een roerend intieme sfeer uit; dit in grote tegenstelling met de “Ecce Homo”. Jozef neemt uit beleefdheid zijn kap af.
Ecce Homo 1470 – 1480
Pilatus toont Jezus aan het volk van Jeruzalem met de woorden “Ecce Homo” (Ziet de mens) Maar het volk blijft schreeuwen: “Kruisig hem!”
De kruisdraging 1510-1516
Midden in een menigte mismaakte en verachtelijke mensen draagt Jezus gelaten zijn kruis naar Golgotha. Het groteske symboliseert hier het kwade in de mens.
Pieter Bruegel
Het werk van Bruegel houdt zich bezig met de natuur, het dagelijks leven en het boerenleven in het algemeen. Bruegel trok zich weinig aan van heersende schoonheidsidealen.
Hij werd beïnvloed door Jeroen Bosch. Met hem heeft hij ook het moraliserende karakter van zijn werk gemeen.
Hij was geïnteresseerd in cultuur, en reisde ook naar Italië. Van de reis daar naar toe maakte hij een serie indrukwekkende pentekeningen, die als etsen over heel Europa werden verspreid.
Uit zijn kunst spreekt grote vrijheid en originaliteit. “Zijn werk combineert een primitieve stijl, die hij zijn hele leven blijft hanteren, met een enorme belangstelling voor de natuur, gekenmerkt door krachtige verkortingen, perfecte compositie en boven alles een buitengewone dynamiek in zijn verhalende scènes.” (Vigué)
Afbeeldingen van het werk van Pieter Bruegel
De schilder en de kunstkenner
De hevige concentratie van de schilder wordt benadrukt door de sullige uitdrukking van de kunstkenner. Was dit een zelfportret?
De val van Icarus 1558-1566
Het thema van dit schilderij is het myhologische verhaal van Icarus, die in zee viel omdat hij te dicht bij de zon vloog, waardoor de was van de vleugels gesmolten zou zijn. Van hem zien we alleen nog een been boven zee uitsteken. Ploeger, herder en visser merken niets. We zien hier het negatieve van te grote ambities tegenover de blindheid van de mens.
Nederlandse spreekwoorden 1559
Hier worden meer dan honderd spreekwoorden en gezegden afgebeeld. De omgekeerde wereldbol aan het houten huis laat zien dat de wereld hier op zijn kop staat.
Het hooien 1565
Dit werk is er een uit een serie van vijf landschappen over de maanden van het jaar. Dit stelt waarschijnlijk de maand juli voor. Het landschap gonst van de activiteiten van de hooiers en fruitplukkers.
De korenoogst 1565
Het werk lijkt een aantal van elkaar onafhankelijke composities te bevatten: mensen die zitten te eten, mensen aan het werk, landschappen halverwege, een aan de linkerzijde en een andere aan de rechterzijde. Bruegel voegt ze heel mooi samen. De figuren passen in het landschap, en maken dat dit werk overkomt als een heel natuurlijk dagelijks tafereel.
Het stelt waarschijnlijk de maand augustus voor.
Jagers in de sneeuw 1565
De burgerij was in opkomst. De burgers wilden graag voorstellingen zien van hun geliefde activiteiten. Daar was de jacht er een van.
Dit stelt waarschijnlijk de maand januari voor. Dit is misschien wel Bruegels bekendste werk.
Het wekt de suggestie van ruimte en diepte. Dat wordt nog versterkt door de forse vormen op de voorgrond.
De kindermoord te Bethlehem 1566
Een bijbels thema wordt op eigentijdse wijze behandeld. De gruweldaden van de soldaten van Herodes worden afgebeeld als een strafexpeditie tegen een Vlaams dorp. Was de zwarte man op het paard Alva?
Het magnifieke berglandschap is waarschijnlijk geïnspireerd op Bruegels reis door de Alpen. Moeten we hier ook denken aan de reis van Alva door de Alpen? Of aan de inspannngen van de mens om het ware geloof te vinden?
De boerenbruiloft 1568
Dit is een van Bruegels beroemdste schilderijen. Het omvat een hele vertelling met verschillende aspecten die ook uit geschiedkundig oogpunt interessant zijn. Het tafereel is neergezet met een grote compositorische rijkdom. Slechts weinig kunstenaars hebben dit kunnen evenaren. Het was wellicht een voorbode van de groepsportretten die Frans Hals later zou maken.
De tekst onder het schilderij vertelt dat de monnik in afzondering leeft vanwege de hoon van de maatschappij. Hij straalt pessimisme uit. Heeft hij de dikke geldbuidel, die hij draagt, wel nodig? De schelm die hem deze buidel afhandig maakt denkt kennelijk van niet!
Boerendans ca 1568
Dit is een van Bruegels meest levendige boerentaferelen. De boeren en boerinnen moesten hard werken. Bij het feest van een of andere heilige gingen zij zich graag te buiten aan wilde dansen.
Bruegel slaagt er uitstekend in een grote groep wild bewegende mensen weer te geven.
Blinden leiden de blinden 1568
“Als de ene blinde de andere leidt vallen ze beiden in de sloot!” lezen we in Mattheus 15-14. De kerk op de achtergrond wijst er waarschijnlijk op dat ze blind zijn voor het ware geloof.
De toren van Babel 1563
De toren van Babel was een symbool van de ijdelheid van de ondernemingen van de mens. Het landschap en de stad zijn gebaseerd op Breugels zorgvuldige observatie van het land in zijn omgeving.
Holbein en Dürer · Feb 9, 10:10 AM by Ad van den Ende
Hans Holbein de jongere (1497/1498 – 1543))
Holbein was een bijzonder goede portrettist. Hij was door zijn precieze tekening in staat de psychologie van een persoon heel nauwkeurig weer te geven.
Daarbij liet hij ook de sociale positie van het model zien.
Hij reisde veel; daardoor kwam hij in contact met de verschillende ideologische bewegingen in Europa.
Behalve in Bazel bracht hij ook lange perioden door in Engeland. Daardoor heeft hij veel bijgedragen aan de evolutie van de schilderkunst in dat land. “Zijn geweldige observatietalent, zijn gevoel voor esthetiek en het fantastische vormevenwicht van zijn werk vormen een referentiepunt voor de schilders na hem, in het bijzonder voor de portretkunst.”(Vigué)
Zelfportret
Erasmus 1523
Erasmus was de leider van de humanistische beweging.
Holbein was een goede vriend van Erasmus. Deze is hier en profil afgebeeld, met een zeer harmonieuze compositie.
Na Holbein werd portretstudie bij kunstenaars een belangrijk onderdeel van hun werk.
Sir Thomas More 1527
Hij was Holbeins vriend en gastheer. Hij schreef het beroemde boek “Utopia”. Hij was Lord Kanselier, tot hij door de koning gedood werd. De compositie, die zowel groots als eenvoudig is, weerspiegelt de positie en het sterk karakter van sir Thomas More.
Koning Hendrik VIII
De nadruk ligt op de decoratie. De ketting en de knopen zijn met echt goud geschilderd.
Misschien vormde dit schilderij een paar met dat van Hendrik VIII. Het is in hetzelfde jaar geschilderd, en heeft dezelfde effen blauwe achtergrond. Haar jurk is tot in de kleinste details weergegeven. Zij stierf in het kraambed.
Prinses Christina van Denemarken 1538
Na de dood van Jane Seymur zocht Hendrik VIII al snel een andere vrouw. Christina was weduwe. Hendrik VIII liet Holbein een portret van haar maken. Haar sobere rouwkleding contrasteert met haar jeugdige verschijning.
Anna van Kleef 1539
Hendrik VIII zoekt een vrouw. Hij laat Holbein een portret maken van Anna van Kleef. Haar houding is heel eenvoudig, haar gezicht is uitdrukkingloos. Haar gewaad is heel rijk versierd. Hendrik is onder de indruk en trouwt met haar. Als hij haar in levende lijve ontmoet valt het tegen. Hij noemt haar ‘de Vlaamse merrie’.
Onbekende dame met eekhoorn en ekster 1527 – 1528
Deze afbeelding ten halven lijve en in driekwart houding komt overeen met die van Thomas More, en is waarschijnlijk ook geschilderd tijdens Holbeins eerste verblijf in Engeland. De tamme eekhoorn en de vogel geven dit schilderij veel charme.
De Franse gezanten aan het Engelse hof 1533
In 1533 gaf Jean de Dinteville (links) opdracht voor dit schilderij van hemzelf en van zijn vriend, bisschop Georges de Selve. Het lijkt heel realistisch, maar zit vol symbolen. Het werk onderzoekt de relatie tussen kunst, tijd en dood. De zonnewijzer geeft de tijd aan; de kunst kan de tijd doen stil staan, maar de dood is onafwendbaar. Deze wordt o.a. aangeduid door de gebroken snaar van de luit.
Onbekende dame 1540
Zij maakte waarschijnliijk deel uit van de Cromwell familie. Net als prinses Cristina steekt zij af tegen een effen achtergrond.
Dit is de weergave van een echt lijk, met alle kenmerken van een traumatische dood: de positie van de mond en de langzame samentrekking van de vingers.
Venus en Cupido ca 1526
Dit is waarschijnlijk het portret van een courtisane.
Dit was een van zijn eerste werken voor de kooplieden in Londen, vandaar dat Holbein zoveel aandacht besteedde aan de details. De vaas met bloemen dient waarschijnlijk om de aandacht te vestigen op zijn indrukwekkende technische vaardigheden.
Albrecht Dürer (1471 – 1528)
Dürer was trots op zijn uiterlijk; dat zien we hier. Hij schilderde zichzelf als een echte heer, en niet als een eenvoudige handwerksman, zoals men de schilder tot die tijd zag.
Portret van Elisabeth Tucher 1499
De familie Tucher was een van de belangrijkste families in Neurenberg. Waarschijnlijk heeft er ook een portret van haar echtgenoot bestaan, met het gezicht naar haar toegekeerd.
Een haas 1502
Deze mooie natuurstudie is een van Dürers meest populaire werken. Waterverf en gouache. Dürer was een meester in elke techniek waarin hiij werkte.
Aquarel. Een zeer nauwkeurig uitgevoerde natuurstudie.
Dit werd geschilderd na diens eerste bezoek aan Italië. Hier gaan noordelijke en Italiaanse elementen samen. Voor het noorden zijn de precieze lijnvoering en de vele versieringen karakteristiek. Het stralende licht is een kenmerk van het zuiden. Het steigerende paard en de ruïne op de achtergrond tonen de invloed van Leonardo.
Het Rozenkransfeest 1506
Dürer maakte dit schilderij in Venetië, tijdens zijn tweede reis naar Italië. Het verbeeldt de idee van een universele broederschap van het christendom. Het schilderij had zoveel succes dat men Dürer een functie aangeboden heeft van officiële schilder van Venetië. Dürer weigerde dit.
De aanbidding van de Drieëenheid 1511 (detail)
Hemelse en aardse figuren aanbidden de goddelijke drieëenheid: de Zoon (aan het kruis), de Vader (boven het kruis), de heilige Geest (als duif boven de Vader). Dit was bedoeld voor een katholieke kerk.
DE ITALIAANSE RENAISSANCE · Jun 8, 03:48 PM by Ad van den Ende
Bronnen
Beck, James H, Italiaanse Renaissance-schilderkunst,Kőneman, 1999
Gombrich, E.H.,Eeuwige Schoonheid, 1984
Ross, King, De hemel van de paus, Amsterdam, 2003
Suckale, Robert e.a., Masterpieces of Western Art, Köln, 2002
Vigué, Jordi, Grote meesters van de Westerse schilderkunst, Barcelona, 2003
Zuffi, Stefano en Francesca Castria, Italiaanse Schilderkunst, Kőneman, 1997
Meesters in de schilderkunst, naslagwerk van Marshall Cavendish
Rijksmuseum Amsterdam
Wikipedia
De Italiaanse renaissance was de openingsfase van de Europese renaissance. Dit was een periode van grote culturele veranderingen, de overgang tussen de middeleeuwen en het vroegmoderne Europa.
Het woord renaissance betekent ‘wedergeboorte’; daarmee wordt verwezen naar de hernieuwde belangstelling voor de cultuur van de klassieke oudheid. De renaissance-humanisten stelden zich tot doel de cultuur van de klassieke oudheid in ere te herstellen en zo mogelijk te overtreffen.
De renaissance als culturele beweging bleef grotendeels beperkt tot de kring van geletterden.
De Italiaanse renaissance begon in Toscane, en concentreerde zich in het begin in de steden Florence en Siena. Later had zij een grote impact op Venetië, en nog later op Rome. Deze stad werd in de zestiende eeuw grotendeels herbouwd door humanistische pausen.
De Italiaanse renaissance duurde ongeveer van 1340 tot 1550. Rond 1500 beleefde zij haar hoogtepunt. Daarna ontwrichtten oorlogen de regio. De ideeën en idealen van de renaissance begonnen zich toen over de rest van Europa te verspreiden. Zij vormden zo de inspiratie voor de Noordelijke renaissance.
Andrea Mantegna en Sandro Botticelli · May 31, 06:31 PM by Ad van den Ende
Andrea Mantegna (1431 – 1506)
Mantegna is geboren in Isola di Carturo. Zijn opleiding begon toen hij 11 jaar was als leerling van de schilder Francesco Squarcione. Op 17-jarige leeftijd verliet Mantegna het atelier van Squarcione.
In 1453 trouwde Mantegna met Nicolosia Bellini, een zus van de schilders Giovanni en Gentile Bellini. In 1460 werd hij benoemd tot hofkunstenaar van het huis Gonzaga, de hertogen van Mantua.
In 1473 voltooide hij zijn belangrijkste werk in de Camera degli Sposi in Mantua.
De bruidskamer
Mantegna is een van de belangrijkste kunstenaars uit de vroege Renaissance. Zijn afbeeldingen vertonen een intens gevoel van het drama dat in de afbeeldingen wordt weergegeven.
Zijn landschappen vertonen nog de stijl va het Trecento.
Mantegna gebruikt in zijn werk veel klassieke elementen. Hij is daarbij beïnvloed door Donatello. Zijn gebruik van perspectief en van de trompe-l’oeil techniek is voor die tijd magnifiek. Mogelijk heeft hij dat overgenomen van oude werken uit Pompeji. Zij effenden de weg voor een periode van experimenten die tot in de Barok zou voortduren.
Ook de anatomie van het menselijk lichaam kende hij goed, en hij was ook in staat de moeilijke techniek van de verkorting in beeld te brengen.
Mantegna had veel invloed op Cosimo Tura en Albrecht Dürer.
In de Renaissance werden kunstenaars zich steeds meer bewust van hun status in de samenleving en probeerden bij de intellectuele elite van hun tijd te horen. Zo ook Mantegna. Hij liet voor zichzelf een mooi grafmonument maken.
Werken
Madonn en slapend kind
(ca 1454)
De elliptische compositie van dit schilderij geeft het een tedere uitstraling. De maagd heeft een peinzende uitdrukking. Het kind ligt vredig in haat armen te slapen.
Het schilderij is niet voltooid; daardoor is de materie van het doek zichtbaar.
Francesco Gonzaga
(ca 1460)
Tegen een donkere achtergrond zien we een levendige afbeelding. Het is ‘en profil’; in Italië was dat tot 1470 gangbaar.
Het expressieve gezicht van het model geeft een goede indruk van zijn persoonlijkheid.
Sint Joris (ca 1460)
Op de achtergrond zien we een afwisselend en tamelijk imposant landschap. De rechterhand van de heilige en de snuit va de draak steken buiten het kader uit. De afbeelding is dynamisch; het kleurgebruik zorgt voor aantrekkingskracht. We zien een beschermende held en zijn glorieuze overwinning.
Sint Sebastiaan (1455 – 1467)
In de schilderkunst van de Renaissance kwamen religieuze figuren als Adam, Christus aan het kruis en Sebastiaan vaak voor, omdat dit de mogelijkheid gaf om naakte figuren af te beelden. Mantegna beeldt hier een figuur van prachtige proporties af. Ondanks de vele pijlen zien we weinig bloed. Daardoor is de figuur van de heilige meer verheven. We zien hier Mantegna’s belangstelling voor ruimte en perspectief.
De bruidskamer (detail)
Mantegna’s wereldse werk was soms heel humoristisch. In de plafondschildering in de Camera degli Sposi (het Bruidsvertrek) in het Palazzo Ducale van Mantua schilderde hij bijvoorbeeld een open koepel waardoor engeltjes en andere personen naar beneden kijken in de kamer eronder. Ze kijken nieuwsgierig naar wat er daar allemaal gebeurt.
Dit was het eerste werk waarin trompe-l’oeil effecten werden gecombineerd met afbeeldingen uit het alledaagse leven. De portretten zijn de eerste afbeeldingen van gewone burgers in de Renaissance.
Het maakte grote indruk op Correggio en Bramante, en inspireerde waarschijnlijk ook Leonardo da Vinci.
Dode Christus (ca 1501)
Vanwege het originele standpunt is het een van de belangrijkste werken van de Italiaanse Renaissance.
Dit werk veroorzaakte een groot schandaal omdat Christus zo menselijk werd voorgesteld.
Volgens de regels van het perspectief paste Mantegna hier wiskundige wetten toe op de verkleining van de afmetingen.
Vanwege de correcte anatomie is het een van Mantegna’s belangrijkste werken.
Parnassus (1497)
In het midden zien we de negen muzen dansen op de muziek van Apollo (links), die op de cither speelt. Rechts voert Mercurius het gevleugelde paard Pegasus aan de hand. Achter de muzen staan Mars en Venus, die elkaar omarmen. Links van hen maakt de kleine Amor Vulcanus (geheel links), de echtgenoot van Venus, belachelijk.
Sandro Botticelli (1445 – 1510)
Botticelli werd geboren in Florence. Het vermoeden bestaat dat hij in de leer ging bij Fra Filippo Lippi. Deze was gespecialiseerd in het schilderen van lieflijke Madonna’s.
Sandro Botticelli is niet eenvoudig in een categorie onder te brengen – deels kan hij gerekend worden tot de late Middeleeuwen en deels tot de vroege renaissance. Aan het begin van zijn carrière schilderde hij enkele kleine schilderijen die de elegante en lyrische kleurenpracht hebben van de Boheemse werken van de internationale stijl.
Daarna kan zijn werk worden ingedeeld in twee perioden, die elk overeenkomen met de in Florence heersende stijlen van die tijd.
Gedurende de Mediciperiode (1469 – 1492) is zijn werk levendig en volgt hij de denkbeelden van de neoplatonisten van het Florentijnse hof. Deze neolatonisten dachte dat de ziel een eenheid kon vormen met God door het beschouwen van schoonheid. Volgens Plato stond schoonheid gelijk aan waarheid.
Hij schildert in de periode triomfantelijke werken die gesitueerd zijn in fantasiewerelden, zoals zijn vermaarde
La Primavera (ca. 1478) en De geboorte van Venus (ca 1485)
Tot deze periode behoren ook de portretten die hij schilderde, zoals Portret van een jongeman (ca 1485)
De tweede periode begint in 1485, als de monnik Savonarola fel tekeer gaat tegen de luxe van het hof van de Medici. Botticelli’s kunst keert terug tot de religieuze thema’s, zoals we zien in
Madonna del Magnificat (ca 480-1485) en in
De mystieke geboorte (1500).
Werken
Met ‘Allegorie van de Lente’ en ‘De geboorte van Venus’ blaast Botticelli mythologische thema’s, die in de vergetelheid waren geraakt, nieuw leven in.
La Primavera (1485)
La Primavera (“De Lente”) is een allegorie op het begin van de lente. Het schilderij is waarschijnlijk gemaakt voor de bruiloft van een neef van Lorenzo de’ Medici en heeft vervolgens in zijn slaapkamer gehangen. Daarna is het honderden jaren in de vergetelheid geraakt, om pas halverwege de 19e eeuw door het grote publiek ontdekt te worden. Sindsdien spreekt het schilderij sterk tot de verbeelding.
Het is niet helemaal duidelijk wat de schilder er mee bedoelde.
Aan de rechterkant omhelst Eolus, de Griekse god van de winden, Briseis, de godin van de noordoostenwind. Naast haar kondigt Flora, de Romeinse godin van de bloemen, in haar bloemetjesjurk en met haar zwangere buik, de lente aan.
In het midden waakt Venus, de godin van de schoonheid, over het tafereel. Boven haar vliegt haar zoon Cupido (begeerte). De drie gratieën zijn haar dienaressen. Deze vrouwen zijn sinds de Romeinse tijd de eerste vrouwen die sensueel worden afgebeeld; daardoor wordt het schilderij als een keerpunt in de kunstgeschiedenis gezien.
De figuur links ( Mercurius?) staat mogelijk voor homoseksualiteit. Immers: hij plukt vruchten (die lust symboliseren), maar keert zich af van de vrouwen rechts van hem, ook al heeft een van deze vrouwen kennelijk een oogje op hem.
Zeer opmerkelijk aan het schilderij zijn de bloemen: er zijn meer dan vijfhonderd verschillende soorten afgebeeld, vaak tot in het kleinste detail. Deze bloemen bloeien overigens niet allemaal in de lente; wat dat betreft heeft Botticelli enige artistieke vrijheid genomen.
De geboorte van Venus (ca 1485)
Venus wordt geboren wanneer het zaad van Uranus, in een regen van rozen, het zeeschuim bevrucht. Zij wordt door de adem van de winden Zephyr en Chloë naar haar heilige eiland Cyprus geduwd. Rechts staat Flora, de Romeinsegodin van het voorjaar en de bloemen. Zij reikt Venus haar omslagdoek aan om haar naaktheid te bedekken.
Venus komt teer en verfijnd over. Zij wordt omgeven door een mystieke sfeer; dit wordt nog versterkt door het gebruik van vloeiende lijnen.
De jonge vrouw die in beide schilderijen model stond voor Venus was waarschijnlijk de minnares van de man die opdracht gaf voor deze schilderijen.
Botticelli was de eerste schilder sinds de oudheid die op grote schaal mythologische onderwerpen schilderde. Voorheen waren deze onderwerpen uitsluitend toegepast als meubeldecoratie op kisten die als huwelijksgeschenk werden gegeven.
Mars en Venus maakte oorspronkelijk waarschijnlijk ook deel uit van een meubelstuk voor een slaapkamer.
Portret van een jongeman (ca 1485)
Dit is een van de meest treffende portretten van Botticelli. Het is heel direct en eenvoudig van opzet.
Hier zien we bijna de hele Medici-familie opduiken. Het schilderij, met als onderwerp de aanbidding van het kindje Jezus door de drie wijzen, herbergt niet alleen Lorenzi il Magnifico (rechtsonder, in een blauwe mantel en met het hoofd schuin), maar ook Cosimo il Vecchio (de wijze die geknield aan Maria’s voeten zit) en diens zoon Piero il Gottose (de man met de rode mantel in het midden van het doek). Geheel rechts is het waarschijnlijk Botticelli zelf die ons aankijkt.
Madonna del Magnificat (ca 1480-1485)
Dit is wel het meest verheven schilderij dat Botticelle Van Maria en het kind Jezus heeft gemaakt. Het is genoemd naar het eerste woord van de tekst die Maria in het boek schrijft (‘Mijn ziel prijst groot de Heer’).
De mystieke geboorte (1500)
Veel mensen dachten in die tijd dat Christus in 1500 voor de tweede keer zou verschijnen, en dat er dan een ‘nieuwe aarde’ zou ontstaan, waarin het voor altijd vrede zou zijn. Dit schilderij geeft weer hoe Botticelli die ‘nieuwe aarde’ zag.
Dit schilderij toont het bewegingloze lichaam van Christus, omringd door Maria en andere heiligen.
De pathetische expressies van de personages waren een nieuwigheid in Botticelli’s kunst. De invloed van Savonarola’s preken in Florence omstreeks de tijd dat het werk werd uitgevoerd, zette hem aan om de allegorisch geïnspireerde werken die hem bij de Medici’s zo populair hadden gemaakt, op te geven ten gunste van schilderijen ontstaan uit een diepgaande religieuze reflectie.
Giovanni Bellini en Leonardo da Vinci · May 22, 07:26 PM by Ad van den Ende
Giovanni Bellini (ca. 1430 – 1516)
De Bellini’s woonden in Venetië. Dat was indertijd een rijke stad, maar op het gebied van kunst wel erg behoudend.
Giovanni werd opgeleid door zijn vader, Jacopo Bellini. Deze schilderde enigszins in Byzantijnse stijl. Ook zijn broer Gentile schilderde. In de werkplaats van hun vader hebben de Bellini’s het vak geleerd. Zij schilderden vaak religieuze voorstellingen.
Rond 1460 schilderde Giovanni Christus in de Hof van Olijven .
De achtergrond bepaalt voor een groot gedeelte de stemming van het schilderij. We zien Christus in doodsangst, in de nacht voor de kruisiging.
De buurstad Padua had een universiteit, en was wel op de hoogte van de vernieuwingen van de Renaissance. In deze stad maakten de Bellini’s kennis met vernieuwende kunstenaars als Donatello en Andrea Mantegna. Deze trouwde in 1453 0f 1454 met Nicolosia Bellini, een zus van Giovanni. Na enige tijd trad Giovanni in de voetsporen van Mantegna.
In 1470 of 1471 overleed Jacopo. Giovanni en zijn broer waren toen welvarende kunstenaars.
Omstreeks 1475 verscheen de Siciliaanse kunstenaar Antonello da Messina in Venetië. Hij was enige tijd in Vlaanderen geweest en was daar in aanraking gekomen met werken van Vlaamse kunstenaars, die zich het werken met olieverf eigen hadden gemaakt. Antonello’s invloed was van groot belang voor de ontwikkeling van de Venetiaanse schilderkunst.
Giovanni maakte spoedig gebruik van dit nieuwe medium om kleuren te verfijnen en subtiele lichteffecten te bereiken. Met behulp van Antonello da Messina ontrafelde hij de geheimen van het mengen van kleuren en van de atmosferische gradatie van tonen.
Voorheen werden eerst de contouren getekend en vervolgens ingevuld met kleur. Voortaan werden vormen opgebouwd uit subtiele kleurschakeringen.
Bellini’s eerste experrimenten met olieverf zien we in de stralende schilderijen van De H. Franciscus (ca. (1480 – 1490) en in De Transfiguratie i. (1480 – 1490)
Deze schilderijen illustreren Bellini’s talent om mystieke gebeurtenissen af te beelden. Bij de Transfiguratie zouden de profeten Mozes en Elia aan Christus’ zijde zijn verschenen, terwijl drie apostelen toekeken.
In het schilderij van de H. Franciscus zien we hem in een staat van vervoering. In zijn uitgestrekte handen zien we zijn stigmata: tekens die overeenkwamen met de wonden van Christus.
De lineaire stijl van vader Jacopo en zwager Mantegna zien we hier plaats maken voor een zeer verfijnde stijl waarin vormen gecreëerd worden met kleur en licht.
Giovanni heeft de Venetiaanse schilderkunst een meer gevoelige en kleurrijke kant op laten gaan.
Hij wordt wel de belangrijkste landschapsschilder van de vroege renaissance genoemd. Zijn atmosfeervolle landschappen hadden grote invloed op zijn leerlingen Giorgione en Titiaan.
Een voorstelling wordt verzacht door een romantisch kleurgebruik. Dat zien we bijvoorbeeld in
De H.Hieronymus in de woestijn .
De heilige zou eens een leeuw van een pijnlijke doorn in diens poot bevrijd hebben. Vandaar de leeuw.
In 1483 werd Giovanni benoemd tot de officiële schilder van de republiek Venetië.
Het altaarstuk van San Giobbe (ca. 1487 – 1490)
Dit altaarstuk werd geschilderd voor het hospitaal ‘San Giobbe’ (H.Job). Job is de oude man links met de lendedoek. Een toepasselijke patroon voor een ziekenhuis, gezien de standvastige wijze waarop hij zijn lijden verdroeg.
Het altaarstuk van Frari (1488)
In 1505 bezocht Albrecht Dürer Venetië voor een tweede keer. Hij noemde Giovanni de beste schilder van Venetië, en iemand die zeer voorkomend was voor broeders in de kunst.
Hij was zo onder de indruk van dit schilderij dat hij de heiligenfiguren van dit schilderij afbeeldde in zijn laatste grote schilderij ‘De vier apostelen’.
De H.Maagd met kind tussen de H.Catharina en de H Maria Magdalena (ca 1490)
Door de effen achtergrond komen de figuren dichter bij de toeschouwer. “Bellini doet wonderen met de prachtige warme kleuren en de liefdevolle afbeelding van details zoals de sieraden en de zijden lokken van Maria Magdalena.” (Meesters in de schilderkunst)
Portret van Doge Leonardo Loredan (ca. 1501)
In 1501 werd Leonardo Loredan gekozen tot Doge van Venetië. Hij wordt hier geportretteerd als een zeer serieus iemand. Bellini blijkt hier in staat om met behulp van olieverf weefselstructuren op een virtuoze manier weer te geven.
Het altaarstuk van San Zaccaria (1505)
Di is een van Giovanni’s meest geliefde onderwerpen: de H. Maagd met kind en heiligen. “Het evenaart de beste prestaties van de Florentijnse en Romeinse schilderkunst van die tijd wat betreft de prachtige vormen, en overtreft ze in kleurgebruik en harmonie.” (Meesters in de schilderkunst)
De Madonna van het veld (1505 – 1515)
De lieflijkheid van het landschap evenaart de tederheid op het gelaat van de H. Maagd.
Jonge vrouw met spiegel ( 1505)
Dit schilderij is mogelijk bedoeld als een allegorie van de ijdelheid.
Leonardo da Vinci (1452 – 1519)
Leonardo had een onrustige geest. Voortdurend was hij ontevreden over de bereikte resultaten en probeerde hij die te verbeteren.
Leonardo is geboren in de nabijheid van Vinci, een dorp niet ver van Florence. Zijn vader bewonderde zijn gave om te tekenen, en nam daarover contact op met de schilder Andrea del Verrochio. Deze nam Leonardo aan als schildergezel.
In Verrochio’s
Doop in de Jordaan mocht Leonardo de engeltjes schilderen.
Van 1482 tot 1499 werkte Leonardo voor de Hertog van Milaan. Hij had een eigen studio, met leerlingen. Toen de Fransen Milaan bezetten, keerde hij terug naar Florence. Daar ging hij voor Cesare Borgia werken als militair architect en ingenieur. In 1506 keerde hij terug naar Milaan.
Van 1513 tot 1516 woonde hij in Rome, waar toentertijd ook de jongere schilders Rafaël en Michelangelo werkten. Met hen had hij weinig contact. Met Michelangelo werd hij gevraagd voor de uitvoering van grote muurschilderingen in het Palazzo Vecchio in Florence. Leonardo wilde een schildering maken van De slag bij Anghiari .
Vanwege technische problemen heeft hij dit niet afgemaakt.
Michelangelo tekende de
Slag bij Cascina . Omdat hij naar Rome werd weggeroepen heeft ook hij dit het schilderij niet gemaakt.
In 1516 ging Leonardo werken voor koning Frans I van Frankrijk in het
kasteel van Amboise .
Leonardo was een controversieel persoon. Onder andere vanwege zijn artistieke kwaliteiten kreeg hij diverse opdrachten van de Kerk voor het vervaardigen van religieuze kunst, met name schilderwerk. Hij werkte ook voor de legeraanvoerder Cesare Borgia.
Karakter
Leonrdo begon vaak enthousiast aan een opdracht of nieuwe interesse maar maakte regelmatig zijn begonnen werk niet af.
Hij had een grote fascinatie voor de intellectuele problemen van de schilderkunst. Zijns inziens moest de schilder twee belangrijke dingen weergeven: ‘de mens’ en de ‘zieleroerselen’ van de mens. Het eerste was niet zo moeilijk. Het tweede – de onthulling van het karakter via de expressie en de houding – was veel moeilijker.
Deze fascinatie was een van de redenen waarom hij zoveel meer tekeningen dan schilderijen heeft gemaakt.
Leonardo was een van de eersten in Italië die met olieverf ging werken. Omdat olieverf langzaam droogt kon hij eindeloos subtiele kleurschakeringen aanbrengen.
Hij wilde bij muurschilderingen dezelfde perfectie bereiken. Experimenten op dat gebied verliepen rampzalig. Het Laatste Avondmaal
begon al tijdens zijn leven van de muur te bladderen.
Leonardo had grote invloed op veel schilders na hem, door zijn kunst en door zijn talloze verhandelingen over schilderkunst.
Schilderijen
De aankondiging (1472)
Dit is het eerste schilderij dat Leonardo zelfstandig heeft gemaakt. Hij schilderde het toen hij nog geen twintig was.
Links zien we de aartsengel Gabriël die Maria voorspelt dat zij een zoon zou baren die de zoon van de allerhoogste genoemd zou worden. Beide figuren zijn in een driehoekige vorm weergegeven, met oog voor detail. Het landschap en de bouwkunige elementen zijn wat grover weergegeven.
Gabriël maakt een zegenend gebaar; Maria maakt een gebaar van schrik. Gabriël heeft een lelie in zijn hand: die duidt op de kuisheid van Maria.
Dit is een van Leonardo’s mooiste schilderijen.
Ginevra de Benci (1474)
Leonardo heeft dit schilderij waarschijnlijk geschilderd in verband met de bruiloft van Ginevra de Benci, de dochter van een vriend van hem. Ze kijkt nogal nors, maar Leonardo slaagt er wel in de grote oorspronkelijkheid van haat persoonlijkheid weer te geven.
Dame en Hermelijn (1485)
Dit stelt waarschijnlijk de minnares van Ludovicio Sforza voor. De hermelijn was een van zijn emblemen. Haar aandachtige blik en de roofzuchtigheid van de hermelijn zijn met even veel vaardigheid geschilderd.
Het Laatste Avondmaal (1495 – 1498)
Dit is een weergave van het Avondmaal, kort voor de gevangenname van Christus. Hij heeft zojuist verteld dat een van de apostelen hem zou verraden. De apostelen schrikken daarvan, en praten daar over in groepjes van drie. Jezus zit onbeweeglijk in het midden, met een ernstige uitdrukking op zijn gezicht. “Het werk is een les in fysionomie, een aandachtige en gedetailleerd uitgevoerde studie van de gebaren en gezichtsuitdrukkingen van elk van de figuren op basis van hun persoonlijkheid en temperament.” (Vigué)
Heilige Anna te drieën met Johannes de Doper (1499)
Deze pastel was een oefening in het weergeven van gegroepeerde personen. Later maakte Leonardo een overeenkomstig schilderij met een lam in plaats van Johannes de Doper.
Madonna in de grot (1508)
Sommige gedeelten zijn mogelijk het werk van leerlingen, maar de mooiste gedeelten zijn van een ongeëvenaarde kwaliteit.
Uit radiologisch onderzoek blijkt dat Leonardo lang aan dit schilderij heeft gewerkt, en verschillende laagjes verf heeft aangebracht. Men zegt dat hij muzikanten liet spelen terwijl hij schilderde. Dat verklaart wellicht de raadselachtige glimlach.
Leonardo heeft diepte gecreërd door een afnemende scherpte bij een grotere afstand.
Dit is een uniek werk; het is een van de beroemdste schilderijen ter wereld.
Het werk is niet voltooid, maar bevat wel enkele zeer mooie gedeelten. Leonardo was zeer bedreven in de techniek van sfumato: het zo subtiel mengen van tinten dat ze, zoals hij zei, ‘zonder lijnen of randen als rook in elkaar overgaan’.
Johannes de doper (1513 – 1515)
Dit is een voorbode van de clair-obscur techniek van Caravaggio.
De figuur komt uit de schaduw tevoorschijn in een teer sfumato dat de contouren vervaagt en het tot een mooi geheel maakt. De huidskleur is met grote gevoeligheid weergegeven. Het spirituele element weegt hier zwaarder dan het anatomische.
Dit is waarschijnlijk het laatste schilderij dat Leonardo gemaakt heeft.