Desastreuze kaalslag · 6588 dagen geleden by Ad van den Ende
Rond 6.10 uur waren we onderweg: verkleumd tot op het bot, moe en hongerig. Ook Egbert had een ellendige nacht gehad en bewoog zich navenant. En toen, om ons moreel nog verder te laten dalen, zagen we het onherroepelijke gevolg van ontbossing. Boven de weg rechts van ons was recent een steile helling ontbost, al was dit niet zo recent als het bomenkerkhof dat de vorige dag was aangericht. De mais van het nieuwe seizoen was al geplant, maar de storm met zware regen had de hele berghelling verwoest.
Tonnen, tonnen en nog eens tonnen aarde bedekten de weg – de statistiek kwam op een verschrikkelijke manier tot leven. Wanneer hij met bos is bedekt verliest zo’n helling door erosie bijna geen aarde. Met gewas bebouwd kan hij ieder jaar 200 tot 400 ton per hectare verliezen. Dat wil zeggen dat in één jaar de grondvorming van een eeuw kan wegspoelen. Wanneer er per uur meer dan 25 mm regen valt vindt erosie plaats. In een gematigd klimaat voldoet maar 5 procent regenval daaraan, maar in Afrika valt per uur vaak 100 tot 150 mm, zoals het geval was bij het noodweer dat we net hadden meegemaakt.
Wanneer je over erosie tragedies leest wordt je geest in slaap gewiegd door slaapverwekkende hectaren, jaren, millimeters, tonnen en eeuwen. Het is heel wat anders als je het ziet en ruikt, en je er doorheen worstelt terwijl het zich afspeelt. Terneergeslagen ploeterden en gleden we door die tonnen verspilde grond – des te schrijnender door de broze mais zaailingen, in de kiem gesmoord, die hier en daar boven de grond uitkwamen.
Deze twee taferelen: de pas verbrande kilometers rond het Ocu-meer en de kaal geslagen berg – zouden goed passen in een stripverhaal voor kinderen om de kwetsbaarheid van onze planeet aan te tonen; met name van Afrika , waar hoge geologische ouderdom een probleem is. De grond is stokoud; de Afrikaanse rotsen en bergen zijn zo’n 4.000 miljoen jaar oud. Dat is de reden dat zij verweren tot korrelige, in grote deeltjes gegranuleerde gronden, zoals zelfs duidelijk is voor niet- wetenschappelijk geschoolde reizigers. Ze eroderen gemakkelijk, houden voedingsstoffen en water moeilijk vast, bevatten weinig fosfor en stikstof en zijn daarom verreweg het minst vruchtbaar in de hele wereld. Die op het oog aantrekkelijke rode aarde, die in Afrika zoveel voorkomt, vormt in feite een bedreiging. Omdat hij vol zit met ijzeroxiden kristalliseert hij gemakkelijk een vormt dan een keiharde, onvruchtbare woestenij. Ontdaan van vegetatie zal Afrika sterven – zowel het land als de bevolking.
