Een verrader wordt verraden · 5873 dagen geleden by Ad van den Ende
[1.6.1] ἐντεῦθεν προϊόντων ἐφαίνετο 1 ἴχνια ἵππων καὶ κόπρος·
Tien ze vandaar verder gingen werden de hoefafdrukken van paarden en mest zichtbaar.
εἰκάζετο 2 δ᾽ εἶναι ὁ στίβος ὡς δισχιλίων ἵππων.
Het leek dat dit het spoor was van ongever tweeduizend paarden.
οὗτοι προϊόντες ἔκαιον καὶ χιλὸν καὶ εἴ τι ἄλλο χρήσιμον ἦν.
Dezen verbrandden voor hen utgaande het gras en al het andere dat nuttig kon zijn.
1. φαίνομαι = zich tonen; blijken; schijnen
2. εἰκάζω = gissen
Ὀρόντας δέ, Πέρσης ἀνήρ, γένει τε προσήκων βασιλεῖ
Orontas, een Pers, die in afkomst verwant was aan de koning,
καὶ τὰ πολέμια λεγόμενος ἐν τοῖς ἀρίστοις Περσῶν
en wat krijgszaken betreft gerekend werd tot de beste Perzen,
ἐπιβουλεύει Κύρῳ καὶ πρόσθεν πολεμήσας,
belaagde Kyros, met wie hij al eerder gevochten had,
καταλλαγεὶς 1 δέ.
maar toen had hij het bijgelegd.
1. καταλλαττω = verzoenen
[1.6.2] οὗτος Κύρῳ εἶπεν, εἰ αὐτῷ δοίη ἱππέας χιλίους,
Deze zei tegen Kyros dat, als hij hem duizend ruiters gaf,
ὅτι τοὺς προκατακαίοντας ἱππέας ἢ κατακαίνοι 1
hij de ruiters die het voorterrein platbrandden ofwel zou doden
ἂν ἐνεδρεύσας ἢ ζῶντας πολλοὺς αὐτῶν ἂν ἕλοι
vanuit een hinderlaag ofwel velen van hen levend gevangen zou nemen
καὶ κωλύσειε τοῦ καίειν ἐπιόντας,
en zou verhinderen dat zij (alles) verbrandden onder het voortgaan
καὶ ποιήσειεν ὥστε μήποτε δύνασθαι αὐτοὺς
en zou maken dat zij niet meer in staat waren
ἰδόντας τὸ Κύρου στράτευμα
( het leger van Kyros ziende )
βασιλεῖ διαγγεῖλαι.
(daarover) aan de koning verslag uit te brengen.
1. κατακαίνω = doden
τῷ δὲ Κύρῳ ἀκούσαντι ταῦτα ἐδόκει ὠφέλιμα εἶναι,
Toen Kyros dat hoorde leek hem dat een uitstekend plan,
καὶ ἐκέλευεν αὐτὸν λαμβάνειν μέρος παρ᾽ ἑκάστου τῶν ἡγεμόνων.
en hij beval hem een afdeling van elk van de aanvoerders mee te nemen.
[1.6.3] ὁ δ᾽ Ὀρόντας νομίσας ἑτοίμους εἶναι αὑτῷ τοὺς ἱππέας
Orontas – in de mening dat de ruiters al voor hem klaar stonden – γράφει ἐπιστολὴν παρὰ βασιλέα ὅτι ἥξοι
schreef een brief aan de koning dat hij er aan kwam
ἔχων ἱππέας ὡς ἂν δύνηται πλείστους·
met ruiters, en wel zo veel mogelijk.
ἀλλὰ φράσαι τοῖς αὑτοῦ ἱππεῦσιν ἐκέλευεν
Maar hij vroeg hem dringend tegen zijn eigen ruiters te zeggen
ὡς φίλιον αὐτὸν ὑποδέχεσθαι.1
hem als een vriend te ontvangen.
1. ὑποδέχομαι = opnemen, ontvangen
ἐνῆν δὲ ἐν τῇ ἐπιστολῇ καὶ τῆς πρόσθεν φιλίας ὑπομνήματα καὶ πίστεως.
In de brief stonden ook herinneringen aan zijn vroegere vriendschap en trouw.
ταύτην τὴν ἐπιστολὴν δίδωσι πιστῷ ἀνδρί, ὡς ᾤετο·
Die brief gaf hij aan een betrouwbaar iemand (dacht hij).
ὁ δὲ λαβὼν Κύρῳ δίδωσιν.
Maar deze nam hem aan en gaf hem aan Kyros.
[1.6.4] ἀναγνοὺς 1 δὲ αὐτὴν ὁ Κῦρος συλλαμβάνει 2 Ὀρόνταν,
Toen Kyros hem gelezen had liet hij Orontas gevangen nemen,
καὶ συγκαλεῖ εἰς τὴν ἑαυτοῦ σκηνὴν
en hij riep naar zijn tent bij elkaar
Πέρσας τοὺς ἀρίστους τῶν περὶ αὐτὸν ἑπτά,
de zeven voornaamste Perzen van zijn gevolg,
καὶ τοὺς τῶν Ἑλλήνων στρατηγοὺς ἐκέλευσεν ὁπλίτας ἀγαγεῖν,
en de aanvoerders van de Grieken beval hij hoplieten te laten opdraven
τούτους δὲ θέσθαι τὰ ὅπλα περὶ τὴν αὑτοῦ σκηνήν.
en dat dezen zich gewapend rond zijn tent moesten opstellen.
οἱ δὲ ταῦτα ἐποίησαν, ἀγαγόντες ὡς τρισχιλίους ὁπλίτας.
Zij deden dat, en brachten ongeveer drieduizend hoplieten mee.
1. ἀναγιγνωσκω = (voor)lezen
2. συλλαμβάνω = oppakken, arresteren
[1.6.5] Κλέαρχον δὲ καὶ εἴσω παρεκάλεσε σύμβουλον,
Klearchos riep hij ook naar binnen als zijn raadgever,
ὅς γε καὶ αὐτῷ καὶ τοῖς ἄλλοις ἐδόκει
omdat deze zowel naar zijn mening als naar die van de anderen
προτιμηθῆναι 1 μάλιστα τῶν Ἑλλήνων.
het meest geëerd was van de Grieken.
ἐπεὶ δ᾽ ἐξῆλθεν, ἀπήγγειλε τοῖς φίλοις
Toen deze naar buiten kwam vertelde hij zijn vrienden
τὴν κρίσιν τοῦ Ὀρόντα ὡς ἐγένετο·
het verhoor van Orontas, hoe dat ging;
οὐ γὰρ ἀπόρρητον ἦν.
want dat was geen geheim.
1. προτιμαω = voortrekken, meer eren dan anderen
[1.6.6] ἔφη δὲ Κῦρον ἄρχειν τοῦ λόγου ὧδε.
Hij zei dat Kyros als volgt het woord nam.
—παρεκάλεσα ὑμᾶς, ἄνδρες φίλοι,
‘Ik riep u bij elkaar, mannen, vrienden,
ὅπως σὺν ὑμῖν βουλευόμενος ὅ τι δίκαιόν ἐστι
opdat ik met u overleg wat rechtvaardig is
καὶ πρὸς θεῶν καὶ πρὸς ἀνθρώπων,
zowel voor de goden als voor de mensen,
τοῦτο πράξω περὶ Ὀρόντα τουτουί.
en dan dat doe met betrekking tot die Orontas daar.
τοῦτον γὰρ πρῶτον μὲν ὁ ἐμὸς πατὴρ ἔδωκεν
Want hem heeft in het begin mijn vader aan mij gegeven
ὑπήκοον εἶναι ἐμοί·
om een onderdaan te zijn voor mij.
ἐπεὶ δὲ ταχθείς, ὡς ἔφη αὐτός,
Daarna aangespoord, zoals hij zelf zei,
ὑπὸ τοῦ ἐμοῦ ἀδελφοῦ οὗτος ἐπολέμησεν ἐμοὶ
door mijn broer, nam hij de wapens tegen mij op
ἔχων τὴν ἐν Σάρδεσιν ἀκρόπολιν,
en bezette de vesting Sardes.
καὶ ἐγὼ αὐτὸν προσπολεμῶν ἐποίησα
Ik vocht tegen hem en maakte
ὥστε δόξαι τούτῳ τοῦ πρὸς ἐμὲ πολέμου παύσασθαι,
dat het hem beter leek met de oorlog tegen mij op te houden,
καὶ δεξιὰν ἔλαβον καὶ ἔδωκα,
en ik kreeg van hem de rechterhand, en gaf die ook.
μετὰ ταῦτα, ἔφη, Ὀρόντα, ἔστιν
Was er daarna iets, Orontas – vroeg hij –
ὅ τι σε ἠδίκησα;
waarin ik je onrecht heb gedaan?’
[1.6.7] ἀπεκρίνατο ὅτι οὔ.
Hij (Orontas) antwoordde van niet.
πάλιν δὲ ὁ Κῦρος ἠρώτα·
Opnieuw vroeg Kyros:
—οὐκοῦν ὕστερον, ὡς αὐτὸς σὺ ὁμολογεῖς,
je hebt toch zeker later, zoals je zelf toegeeft
οὐδὲν ὑπ᾽ ἐμοῦ ἀδικούμενος
in niets door mij onrechtvaardig behandeld,
ἀποστὰς εἰς Μυσοὺς
na overgelopen te zijn naar de Mysiërs,
κακῶς ἐποίεις τὴν ἐμὴν χώραν
slecht gedaan met mijn gebied
ὅ τι ἐδύνω; ἔφη Ὀρόντας.
waar ik over heers?’ Orantas gaf dit toe.
—οὐκοῦν, ἔφη ὁ Κῦρος,
‘Heb je niet’, zei Kyros,
ὁπότ᾽ αὖ ἔγνως τὴν σαυτοῦ δύναμιν,
‘toen je je bewust werd van je eigen (on)macht,
ἐλθὼν ἐπὶ τὸν τῆς Ἀρτέμιδος βωμὸν
gekomen naar het altaar van Artemis,
μεταμέλειν τέ σοι ἔφησθα
gezegd dat het je speet
καὶ πείσας ἐμὲ
en na mij overreed te hebben
πιστὰ πάλιν ἔδωκάς μοι
mij weer je woord van eer gegeven
καὶ ἔλαβες παρ᾽ ἐμοῦ;
en dat van mij ontvangen?’
καὶ ταῦθ᾽ ὡμολόγει Ὀρόντας.
Ook dat gaf Orontas toe.
[1.6.8] —τί οὖν, ἔφη ὁ Κῦρος,
‘Waarin dan’ zei Kyros
ἀδικηθεὶς ὑπ᾽ ἐμοῦ
ben je door mij onrechtvaardig behandeld
νῦν τὸ τρίτον ἐπιβουλεύων μοι φανερὸς γέγονας;
(dat) je nu voor de derde keer als een verrader voor mij bent gebleken?’
εἰπόντος δὲ τοῦ Ὀρόντα
Toen Orontas zei
ὅτι οὐδὲν ἀδικηθείς,
dat hij in niets onrechtvaardig was behandeld
ἠρώτησεν ὁ Κῦρος αὐτόν·
vroeg Kyros hem:
—ὁμολογεῖς οὖν περὶ ἐμὲ ἄδικος γεγενῆσθαι;
‘Beken je dus dat je tegenover mij onrechtvaardig bent geweest?’
—ἦ γὰρ ἀνάγκη, ἔφη Ὀρόντας.
‘Ja, want dat moet ik wel’, antwoordde Orontas.
ἐκ τούτου πάλιν ἠρώτησεν ὁ Κῦρος·
Daarop vroeg Kyros weer:
—ἔτι οὖν ἂν γένοιο τῷ ἐμῷ ἀδελφῷ πολέμιος,
‘Zou je dan nu nog jegens mijn broer vijandig kunnen worden,
ἐμοὶ δὲ φίλος καὶ πιστός;
en tegenover mij bevriend en trouw?’
ὁ δὲ ἀπεκρίνατο ὅτι
Hij antwoordde:
οὐδ᾽ εἰ γενοίμην, ὦ Κῦρε,
‘Zelfs niet als ik het werd, Kyros,
σοί γ᾽ ἄν ποτε ἔτι δόξαιμι.
zou ik voor u ooit zo overkomen.’
[1.6.9] πρὸς ταῦτα Κῦρος εἶπε τοῖς παροῦσιν·
Daarop sprak Kyros tot de aanwezigen:
—ὁ μὲν ἀνὴρ τοιαῦτα μὲν πεποίηκε,
‘Deze man heeft dat alles gedaan,
τοιαῦτα δὲ λέγει·
en dat alles toegegeven.
ὑμῶν δὲ σὺ πρῶτος, ὦ Κλέαρχε,
Van u als eerste, Klearchos,
ἀπόφηναι γνώμην ὅ τι σοι δοκεῖ.
maak je mening bekend, wat je het beste lijkt.’
Κλέαρχος δὲ εἶπε τάδε.
Klearchos sprak het volgende:
—συμβουλεύω ἐγὼ τὸν ἄνδρα τοῦτον
‘Ik raad aan deze man
ἐκποδὼν ποιεῖσθαι ὡς τάχιστα,
uit de weg te ruimen, zo snel mogelijk,
ὡς μηκέτι δέῃ τοῦτον φυλάττεσθαι,
zodat het niet meer nodig is hem te bewaken,
ἀλλὰ σχολὴ ᾖ ἡμῖν,
maar wij de ruimte krijgen,
τὸ κατὰ τοῦτον εἶναι,
voor zover het van dat heerschap afhangt,
τοὺς ἐθελοντὰς τούτους εὖ ποιεῖν.
hen die zich vrijwillig geven, goed te doen.’
[1.6.10] ταύτῃ δὲ τῇ γνώμῃ ἔφη
Van die mening zei hij
καὶ τοὺς ἄλλους προσθέσθαι.
dat ook de anderen die naar voren brachten.
μετὰ ταῦτα, ἔφη,
‘Daarna’, zei hij,
κελεύοντος Κύρου ἔλαβον τῆς ζώνης τὸν Ὀρόνταν
pakten ze op bevel van Kyros Orontas bij de gordel,
ἐπὶ θανάτῳ
ten teken dat hij gedood zou worden,
ἅπαντες ἀναστάντες καὶ οἱ συγγενεῖς·
allen, terwijl ze opstonden, óók de verwanten.
εἶτα δ᾽ ἐξῆγον αὐτὸν οἷς προσετάχθη.
Vervolgens voerden degenen hem weg
οἷς προσετάχθη.
aan wie dat was opgedragen.
ἐπεὶ δὲ εἶδον αὐτὸν
Toen ze hem zagen,
οἵπερ πρόσθεν προσεκύνουν,
degenen die vroeger voor hem knielden,
καὶ τότε προσεκύνησαν,
knielden ze ook toen voor hem neer,
καίπερ εἰδότες ὅτι ἐπὶ θάνατον ἄγοιτο.
ook al wisten ze dat hij ten dode werd weggeleid.
[1.6.11] ἐπεὶ δὲ εἰς τὴν Ἀρταπάτου σκηνὴν εἰσήχθη,
Nadat men hem in de tent van Artapates had gebracht,
τοῦ πιστοτάτου τῶν Κύρου σκηπτούχων,
de meest getrouwe van de hofmaarschalken van Kyros,
μετὰ ταῦτα οὔτε ζῶντα Ὀρόνταν
daarna zag niemand ooit Orontas levend
οὔτε τεθνηκότα οὐδεὶς εἶδε πώποτε,
noch dood,
οὐδὲ ὅπως ἀπέθανεν οὐδεὶς εἰδὼς ἔλεγεν·
noch hoe hij gestorven was kon iemand, die het wist, vertellen;
εἴκαζον δὲ ἄλλοι ἄλλως·
ze gisten de een zus, de ander zo,
τάφος δὲ οὐδεὶς πώποτε αὐτοῦ ἐφάνη.
maar een graf van hem heeft niemand ooit aangewezen.
