De verdanste bruid · 2633 dagen geleden by Ad van den Ende
CXXVI.
[1] μετὰ δὲ γενεῇ δευτέρῃ ὕστερον
Na de tweede generatie later
Κλεισθένης αὐτὴν ὁ Σικυώνιος τύραννος ἐξήειρε,
verhief Kleisthenes, tiran van Sikyon, haar (het huis)
ὥστε πολλῷ ὀνομαστοτέρην γενέσθαι
zodat het nog veel aanzienlijker werd
ἐν τοῖσι Ἕλλησι ἢ πρότερον ἦν.
onder de Grieken dan het vroeger was.
Κλεισθένεϊ γὰρ τῷ Ἀριστωνύμου
Want voor Kleisthenes, de zoon van Aristonymos
τοῦ Μύρωνος τοῦ Ἀνδρέω,
de zoon van Myroon, de zoon van Andreas
γίνεται θυγάτηρ
werd geboren een dochter,
τῇ οὔνομα ἦν Ἀγαρίστη.
van wie de naam Agariste was.
ταύτην ἠθέλησε, Ἑλλήνων ἁπάντων
Haar wilde hij, van alle Grieken
ἐξευρὼν τὸν ἄριστον,
de beste gevonden hebbend,
τούτῳ γυναῖκα προσθεῖναι.
aan hem als vrouw geven.
[2] Ὀλυμπίων ὦν ἐόντων
Toen dus de Olympische spelen plaats vonden,
καὶ νικῶν ἐν αὐτοῖσι τεθρίππῳ
en hij daar won met een vierspan
ὁ Κλεισθένης κήρυγμα ἐποιήσατο,
liet Kleisthenes een officiële verklaring uitgaan
ὅστις Ἑλλήνων ἑωυτὸν ἀξιοῖ
wie maar van de Grieken zichzelf waardig achtte
Κλεισθένεος γαμβρὸν γενέσθαι,
de schoonzoon van Kleisthenes te worden
ἥκειν ἐς ἑξηκοστὴν ἡμέρην
te komen tegen de zestigste dag
ἢ καὶ πρότερον ἐς Σικυῶνα,
of ook eerder naar Sikyon,
ὡς κυρώσοντος Κλεισθένεος
omdat Kleisthenes een besluit zou nemen
τὸν γάμον ἐν ἐνιαυτῷ,
over het huwelijk in een jaar
ἀπὸ τῆς ἑξηκοστῆς ἀρξαμένου ἡμέρης.
vanaf de zestigste dag begonnen te te rekenen.
[3] ἐνθαῦτα Ἑλλήνων
Toen kwamen van de Grieken
ὅσοι σφίσι τε αὐτοῖσι ἦσαν
al degenen die op zichzelf
καὶ πάτρῃ ἐξωγκωμένοι,
en op hun vaderstad trots waren
ἐφοίτεον μνηστῆρες·
als huwelijkskandidaten.
τοῖσι Κλεισθένης καὶ δρόμον
Voor hen had Kleisthenes zowel een renbaan
καὶ παλαίστρην ποιησάμενος
als een worstelschool laten maken
ἐπ᾽ αὐτῷ τούτῳ εἶχε.
speciaal daarvoor.
(Dan somt Herodotus de namen op van alle gegadigden.)
CXXVIII.
[1] τοσοῦτοι μὲν ἐγένοντο οἱ μνηστῆρες.
Met zoveel waren de pretendenten.
ἀπικομένων δὲ τούτων
Toen zij aangekomen waren
ἐς τὴν προειρημένην ἡμέρην,
op de aangekondigde dag,
ὁ Κλεισθένης πρῶτα μὲν
deed Kleisthenes eerst navraag
τὰς πάτρας τε αὐτῶν ἀνεπύθετο
naar de vaderstad van hen
καὶ γένος ἑκάστου,
en naar de afkomst van ieder.
μετὰ δὲ κατέχων ἐνιαυτὸν
Daarna hen een jaar lang bij zich houdend
διεπειρᾶτο αὐτῶν τῆς τε ἀνδραγαθίης
testte hij hen wat betreft hun dapperheid
καὶ τῆς ὀργῆς
en hun temperament
καὶ παιδεύσιός τε καὶ τρόπου,
en algemene ontwikkeling en karakter,
καὶ ἑνὶ ἑκάστῳ ἰὼν ἐς συνουσίην
en terwijl hij met ieder afzonderlijk een ontmoeting had
καὶ συνάπασι,
en met allen gezamenlijk,
καὶ ἐς γυμνάσιά τε ἐξαγινέων
en terwijl hij regelmatig naar sportscholen bracht
ὅσοι ἦσαν αὐτῶν νεώτεροι,
hen van hun die jonger waren,
καὶ τό γε μέγιστον
en vooral
ἐν τῇ συνεστίῃ διεπειρᾶτο·
in het gezellig samenzijn testte hij hen.
ὅσον γὰρ κατεῖχε χρόνον αὐτούς,
Want zoveel tijd als hij hen bij zich hield
τοῦτον πάντα ἐποίεε
zoveel tijd deed hij alles,
καὶ ἅμα ἐξείνιζε μεγαλοπρεπέως.
en tegelijk onthaalde hij hen op grootse wijze.
[2] καὶ δή κου μάλιστα τῶν μνηστήρων
En wellicht het meeste van de huwelijkskandidaten
ἠρέσκοντο οἱ ἀπ᾽ Ἀθηνέων ἀπιγμένοι,
bevielen hem degenen die uit Athene waren gekomen
καὶ τούτων μᾶλλον Ἱπποκλείδης ὁ Τισάνδρου
en van hen vooral Hippokleides de zoon van Tisandros;
καὶ κατ᾽ ἀνδραγαθίην ἐκρίνετο
zowel wat betreft moed oordeelde hij
καὶ ὅτι τὸ ἀνέκαθεν
als omdat hij oorspronkelijk
τοῖσι ἐν Κορίνθῳ Κυψελίδῃσι ἦν προσήκων.
met de Kypseliden ln Korinthe verwant was,
CXXIX.
[1] ὡς δὲ ἡ κυρίη ἐγένετο τῶν ἡμερέων
Toen de vastgestelde (dag) was gekomen van de dagen
τῆς τε κατακλίσιος τοῦ γάμου
van de feestmaaltijd van het huwelijk
καὶ ἐκφάσιος αὐτοῦ Κλεισθένεος
en van de uitspraak van Kleisthenes zelf
τὸν κρίνοι ἐκ πάντων,
wie hij zou kiezen van allen,
θύσας βοῦς ἑκατὸν
na honderd runderen geofferd te hebben,
ὁ Κλεισθένης εὐώχεε αὐτούς τε τοὺς μνηστῆρας
onthaalde Kleisthenes de vrijers zelf
καὶ Σικυωνίους πάντας.
en alle bewoners van Sikyoon.
[2] ὡς δὲ ἀπὸ δείπνου ἐγίνοντο,
Toen zij de maaltijf beëindigd hadden
οἱ μνηστῆρες ἔριν εἶχον ἀμφί τε μουσικῇ
hielden de vrijers een wedstrijd in muziek
καὶ τῷ λεγομένῳ ἐς τὸ μέσον.
en in conversatie.
προϊούσης δὲ τῆς πόσιος
Terwijl het drinken verder ging,
κατέχων πολλὸν τοὺς ἄλλους ὁ Ἱπποκλείδης
terwijl Hippokleides de anderen zeer boeide
ἐκέλευσέ οἱ τὸν αὐλητὴν
beval hij de fluitspeler voor hem
αὐλῆσαι ἐμμελείην,
dansmuziek te fluiten,
πειθομένου δὲ τοῦ αὐλητέω
en toen de fluitspeler gehoorzaamde
ὀρχήσατο.
begon hij te dansen.
καί κως ἑωυτῷ μὲν ἀρεστῶς ὀρχέετο,
En wellicht danste hij tot zijn eigen genoegen,
ὁ Κλεισθένης δὲ ὁρέων ὅλον τὸ πρῆγμα
maar Kleisthenes, ziende de hele zaak,
ὑπώπτευε.
keek bedenkelijk.
[3] μετὰ δὲ ἐπισχὼν ὁ Ἱπποκλείδης χρόνον
Daarna, na even te hebben gepauzeerd,
ἐκέλευσε τινὰ
beval Hippokleides iemand
τράπεζαν ἐσενεῖκαι,
een tafel naar binnen te brengen,
ἐσελθούσης δὲ τῆς τραπέζης
en toen de tafel naar binnen gekomen was
πρῶτα μὲν ἐπ᾽ αὐτῆς ὀρχήσατο
danste hij eerst op haar
Λακωνικὰ σχημάτια,
Spartaanse danspassen,
μετὰ δὲ ἄλλα Ἀττικά,
daarna andere, Attische,
τὸ τρίτον δὲ τὴν κεφαλὴν
en als derde zijn hoofd
ἐρείσας ἐπὶ τὴν τράπεζαν
gedrukt hebbend op de tafel
τοῖσι σκέλεσι ἐχειρονόμησε.
maakte hij bewegingen met zijn benen.
[4] Κλεισθένης δὲ τὰ μὲν πρῶτα
Toen (Hippokleides) de eerste
καὶ τὰ δεύτερα ὀρχεομένου,
en de tweede serie danspassen maakte,
ἀποστυγέων
hield Kleisthenes, het steeds minder aantrekkelijk vindend
γαμβρὸν ἄν οἱ ἔτι γενέσθαι Ἱπποκλείδεα
dat Hippokleides in de toekomst zijn schoonzoon zou zijn
διὰ τήν τε ὄρχησιν καὶ τὴν ἀναιδείην,
vanwege het dansen en de onbeschaamdheid
κατεῖχε ἑωυτόν, οὐ βουλόμενος ἐκραγῆναι ἐς αὐτόν·
zich in, niet willend in woede tegen hem uitbarsten,
ὡς δὲ εἶδε
maar toen hij hem zag
τοῖσι σκέλεσι χειρονομήσαντα,
met zijn benen ritmische bewegingen makend,
οὐκέτι κατέχειν δυνάμενος εἶπε
zei hij, niet meer in staat zich in te houden:
«ὦ παῖ Τισάνδρου, ἀπορχήσαό γε μὲν τὸν γάμον.»
“Zoon van Tisandros, je hebt je huwelijk verdanst!”
ὁ δὲ Ἱπποκλείδης ὑπολαβὼν εἶπε
Daarop zei Hippokleides ten antwoord:
«οὐ φροντὶς Ἱπποκλείδῃ.»
“Dat zal Hippokleides een zorg zijn!”
ἀπὸ τούτου μὲν τοῦτο ὀνομάζεται.
Sindsdien wordt dat als spreekwoord gebruikt.
CXXX. [1]
Κλεισθένης δὲ σιγὴν ποιησάμενος
Nadat Kleisthenes om stilte had verzocht
ἔλεξε ἐς μέσον τάδε.
zei hij in het openbaar het volgende.
«ἄνδρες παιδὸς τῆς ἐμῆς μνηστῆρες,
“Mannen, vrijers van mijn dochter,
ἐγὼ καὶ πάντας ὑμέας ἐπαινέω
ik prijs u allen én
καὶ πᾶσι ὑμῖν, εἰ οἷόν τε εἴη,
ook, als ik daartoe in staat was, zou ik u allen
χαριζοίμην ἄν,
een plezier willen doen,
μήτ᾽ ἕνα ὑμέων ἐξαίρετον ἀποκρίνων
en niet, een van u speciaal uitkiezend,
μήτε τοὺς λοιποὺς ἀποδοκιμάζων.
de anderen achteruitzettend.
[2] ἀλλ᾽ οὐ γὰρ οἷά τε ἐστὶ
Maar het is immers niet mogelijk
μιῆς πέρι παρθένου βουλεύοντα
over één dochter besluitend
πᾶσι κατὰ νόον ποιέειν,
het allen naar de zin te maken.
τοῖσι μὲν ὑμέων ἀπελαυνομένοισι
Maar voor degenen van u die afgewezen worden
τοῦδε τοῦ γάμου
van dit huwelijk
τάλαντον ἀργυρίου ἑκάστῳ δωρεὴν δίδωμι
geef ik aan elk een talent zilver als geschenk,
τῆς ἀξιώσιος εἵνεκα
vanwege de waardering
τῆς ἐξ ἐμεῦ γῆμαι
dat u een dochter van mij wilde trouwen
καὶ τῆς ἐξ οἴκου ἀποδημίης,
en vanwege uw afwezigheid van huis
τῷ δὲ Ἀλκμέωνος Μεγακλέι
en aan Megakles van Alkmeoon
ἐγγυῶ παῖδα τὴν ἐμὴν Ἀγαρίστην
huwelijk ik mijn dochter Agariste uit
νόμοισι τοῖσι Ἀθηναίων.»
volgens de wetten van de Atheners.”
φαμένου δὲ ἐγγυᾶσθαι Μεγακλέος
Toen Megakles zei zich te verloven
ἐκεκύρωτο ὁ γάμος Κλεισθένεϊ.
werd het huwelijk door Kleisthenes geldig gemaakt.
De Atheners beloven de Milesiërs te helpen. · 2634 dagen geleden by Ad van den Ende
XCVII. [1] νομίζουσι δὲ ταῦτα
Bij hen die dat meenden
καὶ διαβεβλημένοισι ἐς τοὺς Πέρσας,
en vijandig waren tegenover de Perzen,
ἐν τούτῳ δὴ τῷ καιρῷ
arriveerde juist op dat ogenblik
ὁ Μιλήσιος Ἀρισταγόρης,
de Milesiër Aristagoras.
ὑπὸ Κλεομένεος τοῦ Λακεδαιμονίου
door de Spartaan Kleomenes
ἐξελασθεὶς ἐκ τῆς Σπάρτης,
weggestuurd uit Sparta
ἀπίκετο ἐς Ἀθήνας· αὕτη γὰρ ἡ πόλις
in Athene. Want deze stad
τῶν λοιπέων ἐδυνάστευε μέγιστον.
was van de andere het meest machtig.
ἐπελθὼν δὲ ἐπὶ τὸν δῆμον
Nadat hij bij het volk gekomen was
ὁ Ἀρισταγόρης ταὐτὰ ἔλεγε
zei Aritagoras dezelfde woorden
τὰ καὶ ἐν τῇ Σπάρτῃ
die hij ook in Sparta (had gesproken)
περὶ τῶν ἀγαθῶν τῶν ἐν τῇ Ἀσίῃ
over de goede dingen in Azië
καὶ τοῦ πολέμου τοῦ Περσικοῦ,
en de Perzische oorlog,
ὡς οὔτε ἀσπίδα οὔτε δόρυ νομίζουσι
dat zij noch een schild noch een lans gebruiken
εὐπετέες τε χειρωθῆναι εἴησαν.
en gemakkelijk te overwinnen waren.
[2] ταῦτά τε δὴ ἔλεγε καὶ πρὸς τοῖσι τάδε,
Zulke dingen zei hij en daarbij het volgende,
ὡς οἱ Μιλήσιοι τῶν Ἀθηναίων εἰσὶ ἄποικοι,
dat de Milesiërs kolonisten van de Atheners zijn,
καὶ οἰκός σφεας εἴη ῥύεσθαι
en dat het passend was hen te beschermen
δυναμένους μέγα·
als zeer machtig zijnde.
καὶ οὐδὲν ὅ τι οὐκ ὑπίσχετο
En niets was er wat hij niet beloofde
οἷα κάρτα δεόμενος,
omdat hij (hen) zeer nodig had,
ἐς ὃ ἀνέπεισε σφέας.
totdat hij hen had overgehaald.
πολλοὺς γὰρ οἶκε εἶναι εὐπετέστερον
Want het lijkt gemakkelijker te zijn om velen
διαβάλλειν ἢ ἕνα,
om de tuin te leiden dan één,
εἰ Κλεομένεα μὲν τὸν Λακεδαιμόνιον
als (je ziet dat) hij de Spartaan Kleomenes
μοῦνον οὐκ οἷός τε ἐγένετο διαβάλλειν,
in zijn eentje niet om de tuin kon leiden,
τρεῖς δὲ μυριάδας Ἀθηναίων ἐποίησε τοῦτο.
en bij drieduizend Atheners deed hij dat wel.
[3] Ἀθηναῖοι μὲν δὴ ἀναπεισθέντες
De Atheners dan, overgehaald zijnde,
ἐψηφίσαντο εἴκοσι νέας ἀποστεῖλαι
besloten twintig schepen te sturen
βοηθοὺς Ἴωσι,
als hulp voor de Ioniërs,
στρατηγὸν ἀποδέξαντες αὐτῶν εἶναι
als aanvoerder van hen aanwijzend om te zijn
Μελάνθιον ἄνδρα
de man Melanthios,
τῶν ἀστῶν ἐόντα τὰ πάντα δόκιμον·
van de burgers zijnde in alles achtenswaardig.
αὗται δὲ αἱ νέες ἀρχὴ κακῶν ἐγένοντο
En deze schepen waren het begin van ellende
Ἕλλησί τε καὶ βαρβάροισι.
voor Grieken en niet-Grieken.
Sparta haalt bakzeil · 2634 dagen geleden by Ad van den Ende
V 90-92
XC. [1] ἐς τιμωρίην δὲ παρασκευαζομένοισι αὐτοῖσι
Toen zij zich aan het voorbereiden waren op wraak voor hen
ἐκ Λακεδαιμονίων πρῆγμα ἐγειρόμενον ἐμπόδιον ἐγένετο.
ontstond er een door Spartanen veroorzakte hinderlijke zaak.
πυθόμενοι γὰρ Λακεδαιμόνιοι
Want toen de Spartanen vernomen hadden
τὰ ἐκ τῶν Ἀλκμεωνιδέων
de dingen die door de Alkmeoniden
ἐς τὴν Πυθίην μεμηχανημένα
ten aanzien van de Pythia bedacht waren
καὶ τὰ ἐκ τῆς Πυθίης ἐπὶ σφέας
en die van de Pytha ten aanzien van hen
τε καὶ τοὺς Πεισιστρατίδας
en van de Peisistatiden
συμφορὴν ἐποιεῦντο διπλῆν,
beschouwden zij het als een dubbel ongeluk
ὅτι τε ἄνδρας ξείνους σφίσι ἐόντας
omdat zij mannen die voor hen gastvrienden waren
ἐξεληλάκεσαν ἐκ τῆς ἐκείνων,
hadden verdreven uit het (gebied) van hen
καὶ ὅτι ταῦτα ποιήσασι
en omdat, toen ze dat gedaan hadden
χάρις οὐδεμία ἐφαίνετο πρὸς Ἀθηναίων.
geen enkele dank werd getoond van de kant van de Atheners.
[2] ἔτι τε πρὸς τούτοισι ἐνῆγον σφέας οἱ χρησμοὶ
Daarbij spoorden de orakelspreuken hen aan
λέγοντες πολλά τε καὶ ἀνάρσια
die zeiden dat veel en afschuwelijke dingen
ἔσεσθαι αὐτοῖσι ἐξ Ἀθηναίων,
hen zouden overkomen van de zijde van de Atheners,
τῶν πρότερον μὲν ἦσαν ἀδαέες,
(orakelspreuken) waarvan zij vroeger onkundig waren,
τότε δὲ Κλεομένεος κομίσαντος ἐς Σπάρτην
maar die ze, toen Kleomeneses ze naar Sparta had gebracht,
ἐξέμαθον.
te weten waren gekomen,
ἐκτήσατο δὲ ὁ Κλεομένης
Kleomenes verwierf de orakelspreuken
ἐκ τῆς Ἀθηναίων ἀκροπόλιος τοὺς χρησμούς,
uit de Akropolis van de Atheners,
τοὺς ἔκτηντο μὲν πρότερον οἱ Πεισιστρατίδαι,
die de Peisisratiden vroeger bezaten,
ἐξελαυνόμενοι δὲ ἔλιπον ἐν τῷ ἱρῷ,
en verdreven wordend lieten zij ze in het heiligdom,
καταλειφθέντας δὲ ὁ Κλεομένης ἀνέλαβε.
en achtergelaten heeft Kleomenes ze gepakt.
XCI. [1]
τότε δὲ ὡς ἀνέλαβον οἱ Λακεδαιμόνιοι τοὺς χρησμοὺς
Toen de Spartanen de orakelspreuken in handen hadden gekregen
καὶ τοὺς Ἀθηναίους ὥρων αὐξομένους
en de Atheners zagen groeien
καὶ οὐδαμῶς ἑτοίμους ἐόντας πείθεσθαι σφίσι,
en geenszins bereid zijnde om hen te gehoorzamen,
νόῳ λαβόντες ὡς ἐλεύθερον μὲν ἐὸν τὸ γένος τὸ Ἀττικὸν
begrijpend dat, als het Attische volk vrij was,
ἰσόρροπον ἂν τῷ ἑωυτῶν γίνοιτο,
het dan wellicht opgewassen tegen dat van hen zou worden,
κατεχόμενον δὲ ὑπὸ τυραννίδος ἀσθενὲς
maar als ze overheerst werden door tirannen zwak
καὶ πειθαρχέεσθαι ἕτοιμον·
en bereid om te gehoorzamen,
μαθόντες δὲ τούτων ἕκαστα
begrepen hebbend alle aspecten daarvan,
μετεπέμποντο Ἱππίην τὸν Πεισιστράτου
ontboden Hippias van Peisistratos
ἀπὸ Σιγείου τοῦ ἐν Ἑλλησπόντῳ
vanuit Sigeion aan de Hellespont,
ἐς ὃ καταφεύγουσι οἱ Πεισιστρατίδαι.
waarheen de Peisistratiden gevlucht waren.
[2] ἐπείτε δέ σφι Ἱππίης καλεόμενος ἧκε,
Toen Hippias, geroepen zijnde, bij hen was gekomen,
μεταπεμψάμενοι καὶ τῶν ἄλλων συμμάχων ἀγγέλους
na ontboden te hebben ook gezanten van de andere bondgenoten,
ἔλεγόν σφι Σπαρτιῆται τάδε.
zeiden de Spartanen hun het volgende:
«ἄνδρες σύμμαχοι,
“”Mannen bondgenoten,
συγγινώσκομεν αὐτοῖσι ἡμῖν
wij worden onszelf bewust
οὐ ποιήσασι ὀρθῶς·
niet juist gehandeld te hebben.
ἐπαερθέντες γὰρ κιβδήλοισι μαντηίοισι
Want aangezet door bedrieglijke orakelspreuken
ἄνδρας
hebben wij mannen
ξείνους ἐόντας ἡμῖν τὰ μάλιστα
die voor ons de allerbeste gastvrienden zijn
καὶ ἀναδεκομένους
en die beloofden
ὑποχειρίας παρέξειν τὰς Ἀθήνας,
de Atheners als onderworpen te zullen verschaffen,
τούτους ἐκ τῆς πατρίδος ἐξηλάσαμεν,
uit hun vaderland verdreven,
καὶ ἔπειτα ποιήσαντες ταῦτα
en vervolgens, nadat wij dat gedaan hadden,
δήμῳ ἀχαρίστῳ παρεδώκαμεν τὴν πόλιν·
hebben wij de stad aan een ondankbaar volk gegeven,
ὃς ἐπείτε δι᾽ ἡμέας ἐλευθερωθεὶς ἀνέκυψε,
dat vervolgens, door ons bevrijd, het hoofd had opgericht,
ἡμέας μὲν καὶ τὸν βασιλέα ἡμέων
ons en onze koning
περιυβρίσας ἐξέβαλε,
met minachting behandeld hebbend, verdreef,
δόξαν δὲ φύσας αὐξάνεται,
arrogant geworden, groot wordt
ὥστε ἐκμεμαθήκασι μάλιστα μὲν
zoals het meest ondervonden hebben
οἱ περίοικοι αὐτῶν
hun omwonenden,
Βοιωτοὶ καὶ Χαλκιδέες,
de Boiotiërs en de bewoners van Chalkis,
τάχα δέ τις καὶ ἄλλος ἐκμαθήσεται
en weldra zal ook menig ander weten
ἁμαρτών.
dat hij een fout heeft gemaakt.
[3] ἐπείτε δὲ ἐκεῖνα ποιήσαντες
Omdat wij, dat gedaan hebbend,
ἡμάρτομεν,
een fout hebben gemaakt,
νῦν πειρησόμεθα σφέας
zullen wij nu proberen het hen,
ἅμα ὑμῖν ἀπικόμενοι
samen met u optrekkend,
τίσασθαι·
betaald te zetten.
αὐτοῦ γὰρ τούτου εἵνεκεν
Want juist daarom
τόνδε τε Ἱππίην μετεπεμψάμεθα
hebben wij deze Hippias ontboden
καὶ ὑμέας ἀπὸ τῶν πολίων,
en ook u vanuit uw steden,
ἵνα κοινῷ τε λόγῳ
opdat wij, in gemeenschappelijk overleg
καὶ κοινῷ στόλῳ
en met een gemeenschappelijke expeditie
ἐσαγαγόντες αὐτὸν ἐς τὰς Ἀθήνας
hem naar Athene gebracht hebbend,
ἀποδῶμεν τὰ καὶ ἀπειλόμεθα.»
teruggeven wat wij ook hebben afgepakt.”
XCII. [1] οἳ μὲν ταῦτα ἔλεγον,
Zij zeiden dat,
τῶν δὲ συμμάχων τὸ πλῆθος
maar van de bondgenoten keurde de meerderheid
οὐκ ἐνεδέκετο τοὺς λόγους.
de woorden niet goed.
οἱ μέν νυν ἄλλοι ἡσυχίην ἦγον,
De anderen nu hielden zich rustig,
Κορίνθιος δὲ Σωκλέης ἔλεξε τάδε.
maar Sokleës uit Korinthe zei het volgende.
XCII. α [1]
«ἦ δὴ ὅ τε οὐρανὸς ἔνερθε ἔσται τῆς γῆς
Waarachtig, de hemel zal zijn onder de aarde,
καὶ ἡ γῆ μετέωρος ὑπὲρ τοῦ οὐρανοῦ,
en de aarde hoogzwevend boven de hemel,
καὶ ἄνθρωποι νομὸν ἐν θαλάσσῃ ἕξουσι
en mensen zullen hun woongebied in de zee hebben
καὶ ἰχθύες τὸν πρότερον ἄνθρωποι,
en vissen (het woongebied) dat vroeger mensen (hadden),
ὅτε γε ὑμεῖς ὦ Λακεδαιμόνιοι
wanneer jullie, Spartanen,
ἰσοκρατίας καταλύοντες
democratieën beëindigend,
τυραννίδας ἐς τὰς πόλις κατάγειν παρασκευάζεσθε,
jullie voorbereiden tirannieën in de steden in te voeren,
τοῦ οὔτε ἀδικώτερον ἐστὶ οὐδὲν
dan hetgeen er niets onrechtvaardiger is
κατ᾽ ἀνθρώπους οὔτε μιαιφονώτερον.
onder de mensen noch iets bloeddorstigers.
[2]
εἰ γὰρ δὴ τοῦτό γε δοκέει ὑμῖν εἶναι χρηστὸν
Want als dat jullie toeschijnt heilzaam te zijn
ὥστε τυραννεύεσθαι τὰς πόλις,
dat de steden worden bestuurd door tirannen,
αὐτοὶ πρῶτοι τύραννον καταστησάμενοι
zelf als eersten een tiran aangesteld hebbend
παρὰ σφίσι αὐτοῖσι
bij jullie zelf,
οὕτω καὶ τοῖσι ἄλλοισι δίζησθε
zo moeten jullie ook proberen bij de anderen
κατιστάναι·
er een aan te stellen.
νῦν δὲ αὐτοὶ τυράννων ἄπειροι ἐόντες,
Maar nu, zelf zijnde zonder ervaring met tirannen,
καὶ φυλάσσοντες τοῦτο δεινότατα
en wakend dat dat allerverschrikkelijkste
ἐν τῇ Σπάρτῃ μὴ γενέσθαι,
in Sparta niet gebeurt,
παραχρᾶσθε ἐς τοὺς συμμάχους.
jullie handelen verkeerd ten aanzien van de bondgenoten;
εἰ δὲ αὐτοῦ ἔμπειροι ἔατε κατά περ ἡμεῖς,
als jullie daarmee bekend waren zoals wij
εἴχετε ἂν περὶ αὐτοῦ γνώμας ἀμείνονας
zouden jullie daarover betere meningen kunnen
συμβαλέσθαι ἤ περ νῦν.
naar voren brengen dan nu.”
Sokleës geeft dan enkele voorbeelden van de wandaden die de tirannen in Korinthe bedreven hadden.
93b “De andere bondgenoten hadden eerst gezwegen, maar na de vrijmoedige redevoering van Sokleës gehoord te hebben barsten ze allemaal los in gejuich en verklaarden het met de Korinthiër eens te zijn en ze bezwoeren de Spartanen geen veranderingen aan te brengen in een Griekse stad. Zo werd dit plan verijdeld.
Een meisje komt tussenbeide · 2644 dagen geleden by Ad van den Ende
XLIX. [1]
ἀπικνέεται δὲ ὦν ὁ Ἀρισταγόρης ὁ Μιλήτου τύραννος
Aristagoras nu, de heerser van Milete, kwam
ἐς τὴν Σπάρτην Κλεομένεος
naar Sparta toen Kleomenes
ἔχοντος τὴν ἀρχήν·
de heerschappij had,
τῷ δὴ ἐς λόγους ἤιε,
met wie hij in gesprek kwam,
ὡς Λακεδαιμόνιοι λέγουσι,
zoals de Spartanen zeggen,
ἔχων χάλκεον πίνακα
hebbende een bronzen plaat,
ἐν τῷ γῆς ἁπάσης περίοδος ἐνετέτμητο
waarin van de hele aarde de omtrek was gegrift
καὶ θάλασσά τε πᾶσα καὶ ποταμοὶ πάντες.
en de gehele zee en alle rivieren.
[2] ἀπικνεόμενος δὲ ἐς λόγους
In gesprek geraakt
ὁ Ἀρισταγόρης ἔλεγε πρὸς αὐτὸν τάδε.
zei Aristagoras tegen hem het volgende.
«Κλεόμενες, σπουδὴν μὲν τὴν ἐμὴν
“Kleomenes, over mijn haast
μὴ θωμάσῃς τῆς ἐνθαῦτα ἀπίξιος·
van mijn komst hier moet je je niet verbazen.
τὰ γὰρ κατήκοντα ἐστὶ τοιαῦτα·
Want de zich voordoende dingen zijn zo.
Ἰώνων παῖδας δούλους εἶναι
Dat de zonen van de Ioniërs slaven zijn
ἀντ᾽ ἐλευθέρων ὄνειδος
in plaats van vrijen zijn een allergrootste schande
καὶ ἄλγος μέγιστον μὲν αὐτοῖσι ἡμῖν,
en verdriet zowel voor onszelf
ἔτι δὲ τῶν λοιπῶν ὑμῖν,
als van de anderen voor jullie,
ὅσῳ προέστατε τῆς Ἑλλάδος.
daar jullie aan het hoofd staan van Griekenland.
[3] νῦν ὦν πρὸς θεῶν τῶν Ἑλληνίων
Nu dus, bij de Griekse goden,
ῥύσασθε Ἴωνας ἐκ δουλοσύνης
redt de Ioniërs van de slavernij,
ἄνδρας ὁμαίμονας.
mannen van hetzelfde bloed,
εὐπετέως δὲ ὑμῖν ταῦτα
gemakkelijk voor jullie zijn die dingen,
οἷά τε χωρέειν ἐστί·
makkelijk om te lukken.
οὔτε γὰρ οἱ βάρβαροι ἄλκιμοι εἰσί,
Want enerzijds zijn de barbaren niet weerbaar
ὑμεῖς τε τὰ
anderzijds zijn jullie wat betreft die dingen
ἐς τὸν πόλεμον
met betrekking tot de oorlog
ἐς τὰ μέγιστα ἀνήκετε
tot de hoogste toppen opgeklommen
ἀρετῆς πέρι,
wat betreft dapperheid.
ἥ τε μάχη αὐτῶν ἐστὶ τοιήδε,
De strijdwjze van hen is zó:
τόξα καὶ αἰχμὴ βραχέα·
bogen en een korte lans,
ἀναξυρίδας δὲ ἔχοντες
grote wijde broeken hebbende
ἔρχονται ἐς τὰς μάχας
gaan zij naar de gevechten,
κυρβασίας ἐπὶ τῇσι κεφαλῇσι.
tulbanden op hun hoofden.
[4] οὕτω εὐπετέες χειρωθῆναι εἰσί.
Zo zijn ze gemakkelijk te overwinnen.
ἔστι δὲ καὶ ἀγαθὰ τοῖσι
Er zijn ook goede dingen voor hen die
τὴν ἤπειρον ἐκείνην νεμομένοισι
dat vasteland bewonen,
ὅσα οὐδὲ
zo veel als er zelfs niet zijn
τοῖσι συνάπασι ἄλλοισι,
voor alle anderen tezamen,
ἀπὸ χρυσοῦ ἀρξαμένοισι,
te beginnen bij goud,
ἄργυρος καὶ χαλκὸς
zilver en brons,
καὶ ἐσθὴς ποικίλη
en bontgekleurde kleding,
καὶ ὑποζύγιά τε καὶ ἀνδράποδα·
en lastdieren en slaven.
τὰ θυμῷ βουλόμενοι
Dat in je hart willende
αὐτοὶ ἂν ἔχοιτε.
zouden jullie zelf kunnen hebben.
[5] κατοίκηνται δὲ ἀλλήλων ἐχόμενοι
Zij wonen aan elkaar grenzend
ὡς ἐγὼ φράσω,
zoals ik uit zal leggen.
Ἰώνων μὲν τῶνδε οἵδε Λυδοί,
Naast deze Ioniërs de Lydiërs hier,
οἰκέοντές τε χώρην ἀγαθὴν
bewonend een vruchtbaar land,
καὶ πολυαργυρώτατοι ἐόντες.»
en het rijkst aan zilver zijnde.”
δεικνὺς δὲ ἔλεγε ταῦτα
Hij zei het volgende terwijl hij wees
ἐς τῆς γῆς τὴν περίοδον,
naar de omtrek van de aarde
τὴν ἐφέρετο ἐν τῷ πίνακι ἐντετμημένην.
die hij droeg in de ingegrifte kaart.
«Λυδῶν δέ» ἔφη λέγων ὁ Ἀρισταγόρης
“Aan de Lydiërs” sprak Aristagoras, al vertellend,
«οἵδε ἔχονται Φρύγες οἱ πρὸς τὴν ἠῶ,
“grenzen hier de Phrygiërs in het Oosten,
πολυπροβατώτατοί τε ἐόντες
het meest rijk aan schapen zijnde
πάντων τῶν ἐγὼ οἶδα καὶ πολυκαρπότατοι.
van allen die ik ken, en het meest rijk aan vruchten.
[6] Φρυγῶν δὲ ἔχονται Καππαδόκαι,
Aan de Phrygiërs grenzen de Cappadociërs,
τοὺς ἡμεῖς Συρίους καλέομεν.
die wij de Syriërs noemen;
τούτοισι δὲ πρόσουροι Κίλικες,
aan hen zijn aangrenzend de Kilikiërs,
κατήκοντες ἐπὶ θάλασσαν τήνδε,
zich uitstrekkend naar deze zee,
ἐν τῇ ἥδε Κύπρος νῆσος κέεται·
waarin dit eiland Kupros ligt.
οἳ πεντακόσια τάλαντα βασιλέι
Zij betalen aan de koning vijfhonderd talenten
τὸν ἐπέτειον φόρον ἐπιτελεῦσι.
als jaarlijkse belasting.
Κιλίκων δὲ τῶνδε ἔχονται Ἀρμένιοι οἵδε,
Aan deze Kilikiërs grenzen de Armeniërs hier,
καὶ οὗτοι ἐόντες πολυπρόβατοι,
ook dezen zijnde rijk aan schapen.
Ἀρμενίων δὲ Ματιηνοὶ
Aan de Armeniërs (grenzen) de Matiënen
χώρην τήνδε ἔχοντες.
die dit land hebben.
[7] ἔχεται δὲ τούτων γῆ ἥδε Κισσίη,
Aan hen grenst dit Kissische land,
ἐν τῇ δὴ παρὰ ποταμὸν τόνδε Χοάσπην
waarin langs deze rivier de Choaspes
κείμενα ἐστὶ τὰ Σοῦσα ταῦτα,
gelegen is Sousa daar,
ἔνθα βασιλεύς τε μέγας δίαιταν ποιέεται,
waar de grote koning verblijf houdt,
καὶ τῶν χρημάτων οἱ θησαυροὶ ἐνθαῦτα εἰσί·
en van de bezittingen zijn de schatkamers daar.
ἑλόντες δὲ ταύτην τὴν πόλιν θαρσέονὶτες
Genomen hebbende die stad, vol zelfvertrouwen,
ἤδη τῷ Διὶ
dan kun je met Zeus
πλούτου πέρι ἐρίζετε.
wat betreft rijkdom wedijveren.
[8] ἀλλὰ περὶ μὲν χώρης ἄρα
Maar om een gebied dus
οὐ πολλῆς οὐδὲ οὕτω πχρηστῆς
dat niet groot is noch zo vruchtbaar
και οὔρων σμικρῶν
en een klein grensgebied,
χρεόν ἐστι ὑμέας μάχας ἀναβάλλεσθαι
is het nodig dat jullie de strijd aandurven
πρός τε Μεσσηνίους ἐόντας ἰσοπαλέας
tegen de Messeniërs, die even sterk zijn,
καὶ Ἀρκάδας τε καὶ Ἀργείους,
en de Arkadiërs en Argeërs,
τοῖσι οὔτε χρυσοῦ ἐχόμενον ἐστι οὐδὲν
aan wie totaal niets van goud is
οὔτε ἀργύρου,
noch van zilver,
τῶν πέρι καί τινα ἐνάγει προθυμίη
waarvoor het verlangen ook maar iemand aanspoort
μαχόμενον ἀποθνήσκειν·
al vechtend te sterven,
παρέχον δὲ
terwijl het mogelijk is
τῆς Ἀσίης πάσης ἄρχειν εὐπετέως,
gemakkelijk over heel Azië te heersen,
ἄλλο τι αἱρήσεσθε;»
zullen jullie (niet) iets anders kiezen?”
[9] Ἀρισταγόρης μὲν ταῦτα ἔλεξε,
Dat zei Aristagoras,
Κλεομένης δὲ ἀμείβετο τοῖσιδε.
en Kleomenes antwoordde met de volgemde woorden:
«ὦ ξεῖνε Μιλήσιε,
“O gast uit Milete,
ἀναβάλλομαί τοι
ik stel het voor jou uit
ἐς τρίτην ἡμέρην ὑποκρινέεσθαι.»
tot de derde dag om te antwoorden.”
L. [1] τότε μὲν ἐς τοσοῦτον ἤλασαν·
Toen kwamen zij dus tot zover.
ἐπείτε δὲ ἡ κυρίη ἡμέρη ἐγένετο
Toen nu de vastgestelde dag was aangebroken
τῆς ὑποκρίσιος
van het antwoord
καὶ ἦλθον ἐς τὸ συγκείμενον,
en zij op de vastgestelde plaats waren gekomen,
εἴρετο ὁ Κλεομένης τὸν Ἀρισταγόρην
vroeg Kleomenes aan Aristagoras
ὁκοσέων ἡμερέων ἀπὸ θαλάσσης
van hoeveel dagen vanaf de zee
τῆς Ἰώνων ὁδὸς εἴη παρὰ βασιλέα.
de weg van de Ioniërs was naar de koning.
[2] ὁ δὲ Ἀρισταγόρης
En Aristagoras,
τἆλλα ἐὼν σοφὸς
in de andere dingen wijs zijnde,
καὶ διαβάλλων ἐκεῖνον εὖ
en hem goed om de tuin leidend,
ἐν τούτῳ ἐσφάλη·
vergiste zich daarbij.
χρὲον γάρ
Want terwijl het nodig was
μιν μὴ λέγειν τὸ ἐόν,
dat hij niet de waarheid zei,
βουλόμενόν γε Σπαρτιήτας
omdat hij de Spartanen wilde
ἐξαγαγεῖν ἐς τὴν Ἀσίην,
laten oprukken naar Azië,
λέγει δ᾽ ὦν
zegt hij (de waarheid) dus
τριῶν μηνῶν φὰς εἶναι τὴν ἄνοδον.
zeggend dat de weg omhoog drie maanden was.
ὁ δὲ ὑπαρπάσας τὸν ἐπίλοιπον λόγον
Hij, afkappend de rest van het verhaal
τὸν ὁ Ἀρισταγόρης ὥρμητο
dat Aristagoras wilde
λέγειν περὶ τῆς ὁδοῦ, εἶπε
zeggen over die weg, zei:
[3] «ὦ ξεῖνε Μιλήσιε,
“O gast uit Milete,
ἀπαλλάσσεο ἐκ Σπάρτης
ga weg uit Sparta
πρὸ δύντος ἡλίου·
vóór de zon ondergaat!
οὐδένα γὰρ λόγον εὐεπέα
Want geen enkel aangenaam klinkend woord
λέγεις Λακεδαιμονίοισι,
zeg je aan de Spartanen,
ἐθέλων σφέας ἀπὸ θαλάσσης
willend hen vanaf de zee
τριῶν μηνῶν ὁδὸν ἀγαγεῖν.»
over een weg van drie maanden meevoeren.
LI. [1]
ὁ μὲν Κλεομένης ταῦτα εἴπας
Toen Keomenes dat gezegd had
ἤιε ἐς τὰ οἰκία,
ging hij naar huis.
ὁ δὲ Ἀρισταγόρης
En Aristagoras,
λαβὼν ἱκετηρίην
na een smekelingenstaf genomen te hebben,
ἤιε ἐς τοῦ Κλεομένεος,
ging naar het huis van Kleomenes.
ἐσελθὼν δὲ ἔσω
Toen hij naar binnen was gegaan,
ἅτε ἱκετεύων
omdat hij een smekeling was
ἐπακοῦσαι ἐκέλευε τὸν Κλεομένεα
verzocht hij Kleomenes te luisteren
ἀποπέμψαντα τὸ παιδίον·
nadat hij het kind had weggestuurd.
προσεστήκεε γὰρ δὴ τῷ Κλεομένεϊ
Want bij Kleomenes stond
ἡ θυγάτηρ, τῇ οὔνομα ἦν Γοργώ·
de dochter, die de naam Gorgo had.
τοῦτο δέ οἱ καὶ μοῦνον τέκνον ἐτύγχανε ἐὸν
Zij was roevallig ook de enige dochter,
ἐτέων ὀκτὼ ἢ ἐννέα ἡλικίην.
acht of negen jaar in leeftijd.
Κλεομένης δὲ λέγειν μιν ἐκέλευε
Maar Kleomenes verzocht hem te zeggen
τὰ βούλεται
wat hij wilde
μηδὲ ἐπισχεῖν τοῦ παιδίου εἵνεκα.
en zich niet in te houden vanwege het kind.
[2] ἐνθαῦτα δὴ ὁ Ἀρισταγόρης ἄρχετο
Toen begon Aristagoras
ἐκ δέκα ταλάντων ὑπισχνεόμενος,
vanaf tien talenten biedend
ἤν οἱ ἐπιτελέσῃ τῶν ἐδέετο.
als hij voor hem deed wat hij vroeg.
ἀνανεύοντος δὲ τοῦ Κλεομένεος
En toen Kleomenes weigerde
προέβαινε τοῖσι χρήμασι
ging Aristagoras door met het geld
ὑπερβάλλων ὁ Ἀρισταγόρης,
hoger biedend
ἐς οὗ πεντήκοντά τε τάλαντα
totdat hij vijftig talenten
ὑπεδέδεκτο καὶ τὸ παιδίον ηὐδάξατο «πάτερ,
had beloofd en het kind uitriep: “Vader,
διαφθερέει σε ὁ ξεῖνος,
de vreemdeling zal u te gronde richten
ἢν μὴ ἀποστὰς ἴῃς.»
als je niet, na je verwijderd te hebben, weggaat.”
[3] ὅ τε δὴ Κλεομένης
En Kleomenes,
ἡσθεὶς τοῦ παιδίου τῇ παραινέσι
verheugd over de aansporing van het kind,
ἤιε ἐς ἕτερον οἴκημα,
ging naar een ander vertrek.
καὶ ὁ Ἀρισταγόρης ἀπαλλάσσετο
En Aristagoras vertrok
τὸ παράπαν ἐκ τῆς Σπάρτης,
geheel en al uit Sparta,
οὐδέ οἱ ἐξεγένετο ἐπὶ πλέον ἔτι
en het was hem niet mogelijk in nog meer (tijd)
σημῆναι
duidelijkheid te verschaffen
περὶ τῆς ἀνόδου
over de tocht het binnenland in
τῆς παρὰ βασιλέα.
naar de koning.
*Geschiedenis* · 3964 dagen geleden by Ad van den Ende
